Kasetka z kompletem monet z czasu powstania listopadowego 1830–1831

W wykonanej z drewna, wyściełanej jedwabiem i aksamitem kasetce, umieszczono specjalną podstawkę z otworami odpowiadającymi wielkością wszystkim rodzajom monet bitych w warszawskiej mennicy podczas powstania listopadowego. Między ściankę kasetki a krawędź podstawki wetknięto też dwa banknoty emitowane wówczas przez Bank Polski. Monety o nominałach 1 dukata (złoto), 5 i 2 złotych oraz 10 groszy (srebro) i 3 groszy (miedź) bito od marca do września 1831 roku, a banknoty o nominale 1 złotego, drukowane w warszawskiej Fabryce Biletów Bankowych, Bank Polski emitował od 1 sierpnia do 8 września 1831 roku. Kasetka została wykonana specjalnie do przechowywania tej kolekcji. Na jej pokrywie znajduje się wyobrażenie Orła i Pogoni otoczone panopliami. Nad godłami widnieje napis: „Dnia 29 listopada roku 1830”, a pod nimi wiersz: „Dawne wyrocznie Lecha Niebo nam ogłasza/ Polacy! To nasz orzeł, to ziemia jest nasza”. Ponadto z czterech stron rozmieszczono złocone napisy będące skrótami nazw miejscowości, w których stoczone zostały najważniejsze bitwy powstania: Grochów, Dębe Wielkie, Ostrołęka i Iganie.

Bank Polski powstał w 1828 roku z inicjatywy ministra skarbu Królestwa Polskiego, księcia Franciszka Ksawerego Druckiego-Lubeckiego (1779–1846). Był instytucją rządową wspierającą gospodarczy rozwoju Królestwa Polskiego – namiastki państwa polskiego utworzonego po kongresie wiedeńskim na obszarze zaboru rosyjskiego i połączonego z Rosją unią personalną. Bank miał też prawo do bicia monety i emisji banknotów do wysokości kapitału zakładowego, lecz przed powstaniem listopadowym emitował jedynie banknoty.

Powstanie wybuchło w nocy z 29 na 30 listopada 1830, a 9 grudnia 1830 roku Rząd Tymczasowy powierzył Bankowi Polskiemu zarządzanie Mennicą Warszawską. Mennica działała od 1766 roku (z przerwą w latach 1796–1810), od 1815 roku bijąc monety z godłem Królestwa Polskiego, czyli dwugłowym orłem rosyjskich carów, który na piersi miał tarczę z polskim orłem. Po detronizacji cara Mikołaja I, którą 25 stycznia 1831 roku przeprowadził obradujący w Warszawie sejm, usunięto godła carów ze stempli menniczych i wprowadzono do obiegu polskie złote z Orłem i Pogonią, czyli godłem przedrozbiorowej Rzeczpospolitej Obojga Narodów.

Po upadku powstania listopadowego i zniesieniu konstytucji Królestwa Polskiego, a co za tym idzie włączeniu go do Imperium Rosyjskiego, wydano nakaz wycofania monet i banknotów z obiegu, a ich przechowywanie na pamiątkę było wyrazem patriotycznych uczuć właściciela. Monety pierwotnie znajdujące się w kasetce uległy rozproszeniu i Ludwik Gocel musiał uzupełnić kolekcję, co mu się udało w ciągu kilku lat bezpośrednio po II wojnie światowej.

Kasetka z kompletem monet z czasu powstania listopadowego 1830-1831
MENNICA WARSZAWSKA
WARSZAWA; MARZEC–WRZESIEŃ 1831
ZŁOTO, SREBRO, MIEDŹ; DREWNO, AKSAMIT, PAPIER
MHW 1060–1067/LG
7,3 × 10,9 × 1,4 CM
MHW 1060/LG – MHW 1067/LG

Fotografia: