(Nie)równość płci w języku

Seminarium dla edukatorek i edukatorów muzealnych 26 kwietnia (środa) w Muzeum Warszawy.

W styczniu 2023 roku ukazał się poradnik pt. Nierówność płci w języku (POBIERZ PDF) dla osób uczących w szkołach. Jest on jednak bardzo ważny także dla osób przygotowujących i prowadzących zajęcia w muzeach i instytucjach kultury. Język to nasze podstawowe narzędzie i dlatego chcemy dbać o jego jakość.

Podczas wydarzenia wyjaśnimy, czemu tak istotne jest używanie zwrotów równościowych, w tym feminatywów. W części warsztatowej osoby uczestniczące w seminarium poćwiczą stosowanie języka równościowego w opowiadaniu o kulturze i sztuce. Na zakończenie będzie czas na wymianę doświadczeń i swobodne rozmowy.

Do poprowadzenia wykładu i warsztatów zaprosiliśmy autorki poradnika Jolantę Szpyrę-Kozłowską i Iwonę Chmurę-Rutkowską. Dyskusję będzie moderować dziennikarka Karolina Oponowicz.

Seminarium adresujemy do edukatorek i edukatorów muzeów i instytucji kultury.

Zachęcamy do zapoznania się z treścią poradnika przed naszym wydarzeniem. Pobierz poradnik Nierówność płci w języku (PDF).

Cele spotkania:

wzmocnienie kompetencji świadomego używania języka inkluzywnego, ze szczególnym uwzględnieniem form żeńskich,
tworzenie muzealnych działań edukacyjnych, które będą wspierały równość i różnorodność,
wymiana doświadczeń branżowych.

Plan wydarzenia (26 kwietnia – środa):

10.30–12.00 – wykład Jolanty Szpyry-Kozłowskiej dotyczący nierówności płci w języku i dyskusja z uczestniczkami i uczestnikami seminarium
12.00–12.30 – lunch
12.30–14.30 – warsztaty (trzy warsztaty o różnych tematach do wyboru)

Informacje organizacyjne:

kiedy: 26 kwietnia (środa),
gdzie: Muzeum Warszawy,
dla kogo: edukatorki i edukatorzy muzeów i instytucji kultury,
liczba osób: 50 (decyduje kolejność zgłoszeń),
rejestracja: przez formularz elektroniczny – forms.gle/k9Sos5pey7fbNAb59,
wydarzenie bezpłatne (obowiązuje potwierdzenie obecności).

Kontakt: Katarzyna Liwak-Rybak,
katarzyna.liwak-rybak@muzeumwarszawy.pl
lub Dział Edukacji edukacja@muzeumwarszawy.pl

Wykład, godz. 10:30-12:00

O nierówności płci w języku polskim i jej konsekwencjach

Prowadząca: Jolanta Szpyra-Kozłowska

Podczas wykładu omówimy najważniejsze aspekty nierówności płci we współczesnej polszczyźnie. Odniesiemy się do bieżących materiałów prasowych i internetowych.

Zwrócimy uwagę na słownictwo (np. sekretarz – sekretarka), frazeologię (np. kapryśna jak kobieta), porzekadła (np. baba z wozu koniom lżej), słowotwórstwo (np. architekt > architektka), gramatykę (np. Dzień Nauczyciela), ocenimy też całe teksty (np. Konstytucja RP). Zastanowimy się nad negatywnymi konsekwencjami tego zjawiska, takimi jak niewidoczność kobiet w języku, „wygumkowanie” kobiet z historii, niejasność tekstów, nierozumienie poleceń w rodzaju męskim przez dzieci, nieodmienność męskich nazw kobiet, a także niezamierzone absurdy (np. pracownik w ciąży).

Wykład będzie ilustrowany wieloma slajdami i przystępny dla niespecjalistów.

Warsztaty, godz. 12:30-14:30

DO WYBORU TRZY WARSZTATY O RÓŻNYCH TEMATACH.

Jak sprawić, by w polszczyźnie kobiety i mężczyźni byli równo traktowani? Praktyczne rozwiązania

Prowadząca: Jolanta Szpyra-Kozłowska

Warsztaty pokażą najważniejsze sposoby niwelowania nierówności płci w naszym języku. Nierówności te dotyczą powszechnego stosowania form rodzaju męskiego w odniesieniu do kobiet i mężczyzn, tj. rzeczowników (np. Ślubuję być dobrym uczniem, kolegą i Polakiem), czasowników (np. Czy przechorowałeś covid?) i przymiotników (np. Bądź tolerancyjny), a także wyrażeń przypisujących obu płciom stereotypowe cechy (np. X podjęła męską decyzję).

Wspólnie omówimy wybrane przykłady takich nierówności i podyskutujemy nad najlepszymi możliwymi rozwiązaniami. Wskażemy też główne problemy i ograniczenia, jakie napotyka stosowanie języka inkluzywnego. Materiał językowy będzie zaczerpnięty m.in. z publikacji muzealnych.

Wszystkie kobiety powinny być FEMINISTAMI. Jak rozbrajać seksistowskie nastawienia i praktyki komunikacyjne

Prowadząca: Iwona Chmura-Rutkowska

Dlaczego wciąż potrzebujemy w pracy „bab z jajami”? Jak myślimy o równości płci? Jak o niej mówimy? Po co nam feminatywy i język włączający?

Wydaje się, że równość płci i prawa kobiet znajdują się obecnie w centrum społecznej uwagi. Skoro większość ludzi uważa, że równe traktowanie jest ważne i nadal go brakuje w różnych obszarach życia, to dlaczego język równościowy budzi kontrowersje, gorące dyskusje i opór?

Warsztaty poświęcone będą społecznym mechanizmom seksizmu, konsekwencjom i kosztom dyskryminacji oraz roli naszych codziennych decyzji i języka w zmianach na rzecz równego traktowania.

Jak cię widzą, tak cię piszą? Muzealne herstorie

Prowadząca: Monika Michałek (Muzeum Warszawy)

Kroniki oraz inne źródła historyczne pisane są z perspektywy mężczyzn. O kobietach niewiele możemy się dowiedzieć. Pojawiają się w tekstach źródłowych tylko w wyjątkowych sytuacjach, najczęściej jako pobożne święte lub upadłe gorszycielki. Są często bezimiennymi matkami książąt i królów. A jeśli wykraczały ponad swoje społeczne role stawały się często znienawidzonymi wichrzycielkami. A stanowią przecież połowę społeczeństwa. Jaka jest ich opowieść?

Podczas warsztatów przyjrzymy się roli kobiet w historii. Zwrócimy uwagę na sposób w jaki je przedstawiano i oceniano. Popracujemy z tekstami źródłowymi, legendami i opowieściami, a także spojrzymy na portrety i inne obiekty muzealne. Zastanowimy się czy możemy dzięki nim odkryć prawdziwe kobiece oblicza. Czy pod płaszczykiem stereotypów, konwencjonalnych portretów i tego co wypadało odnajdziemy bohaterki z krwi i kości?

Biogramy prowadzących

Jolanta Szpyra-Kozłowska jest profesorką językoznawstwa angielskiego i ogólnego w Katedrze Językoznawstwa Angielskiego i Ogólnego Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej w Lublinie. Jej dorobek naukowy obejmuje 9 książek, 6 redakcji tomów zbiorowych oraz ponad 140 artykułów z zakresu fonetyki, fonologii i morfologii języka angielskiego i polskiego, fonodydaktyki angielskiej oraz lingwistyki płci. Tej ostatniej dziedziny dotyczą monografie Lingwistyka płci. Ona i on w języku polskim (we współautorstwie z M. Karwatowską, 2005/2010), Nianiek, ministra i japonki. Eseje o języku i płci (2021) i (Nie)równość płci w języku. Poradnik dla nauczycielek i nauczycieli (we współautorstwie z I. Chmurą-Rutkowską, 2023).

Iwona Chmura-Rutkowska, dr hab. prof. UAM – pedagożka, socjolożka, edukatorka prorównościowa, pracuje w Zakładzie Socjologii Edukacji na Wydziale Studiów Edukacyjnych Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w Poznaniu. Kierowniczka, badaczka i konsultantka projektów dotyczących edukacji, socjalizacji, dyskryminacji i przemocy motywowanej stereotypami w różnych obszarach życia społecznego oraz studiów nad historią kobiet.

Współpracowniczka instytucji państwowych, samorządowych oraz organizacji pozarządowych działających na rzecz równego traktowania. Członkini Zespołu ds. Polityki Równości i Różnorodności Miasta Poznania. Wiceprezeska Fundacji Muzeum Historii Kobiet.

Autorka i współautorka publikacji naukowych, m.in.: Niegodne historii? O nieobecności i stereotypowych wizerunkach kobiet w świetle podręcznikowej narracji historycznej w gimnazjum (2015), Gender w podręcznikach. Projekt badawczy (2016), Być dziewczyną – być chłopakiem i przetrwać. Płeć i przemoc w narracjach młodzieży (2019), Raport z monitoringu warunków pracy i równego traktowania w UAM (2022), Młode wartości. Jakiego świata chce pokolenie Z reprezentujące obszar ICT i STEM? (2022), (Nie)równość płci w języku (2022), serii publikacji w ramach projektów: Lights4Violence. Lights, Camera and Action Against Dating Violence, Pierwsze uczone Uniwersytetu Poznańskiego 1919–1939, a także popularnonaukowych artykułów, materiałów edukacyjnych, szkoleniowych i warsztatów dla dzieci, młodzieży i dorosłych.

Monika Michałek – pracowniczka Działu Edukacji Muzeum Warszawy i przewodniczka miejska z wieloletnim stażem. Specjalizuje się w tematyce żydowskiej. Absolwentka podyplomowych studiów Collegium Civitas Historia sztuki. Interpretacje, a także certyfikowanego kursu interpretacji dziedzictwa – Interpret Europe. Wielbicielka architektury miasta i jej nieoczywistego uroku. Zawodowo zajmuje się edukacją dzieci i dorosłych, poszukuje ciekawych i alternatywnych form opowiadania historii i pracy z opowieścią. Przez wiele lat prowadziła w Radio Kampus audycję radiową Latinofonika o kulturze i muzyce Półwyspu Iberyjskiego i Ameryki Łacińskiej.

Karolina Oponowicz – socjolożka, dziennikarka, redaktorka książek. Autorka książki dla dzieci Bozie. Czyli jak wygląda Bóg?, współautorka (z Jerzym Bralczykiem i Lucyną Kirwil) Poczytawszy. O miłości w języku i Rowerem na szczyt (z Mają Włoszczowską). Prowadzi podcast Co z ciebie wyrośnie? w TOK FM. Absolwentka socjologii na Uniwersytecie Warszawskim, Szkoły Praw Człowieka Helsińskiej Fundacji Praw Człowieka i Szkoły Reportażu. Jej teksty ukazują się m.in. w Gazecie Wyborczej i Wysokich Obcasach. Spod jej redaktorskiej ręki wychodzą książki Wydawnictwa Agora dla dzieci.