Kobieta w stroju z okresu żałoby narodowej

W drugiej połowie XIX wieku portret fotograficzny stał się prawdziwą konkurencją dla wizerunków malarskich i graficznych. Zdecydowała o tym cena, wierność przekazu i wprowadzenie małego formatu zdjęć zwanych wizytowymi. W grupie wczesnych warszawskich portretów wyróżniają się te z lat 1861–1863, czyli z okresu poprzedzającego wybuch powstania styczniowego (1863–1864). Przedstawiają one kobiety i mężczyzn w strojach z okresu żałoby narodowej ogłoszonej po zabiciu przez wojsko rosyjskie pięciu uczestników manifestacji odbywającej się na Krakowskim Przedmieściu w dniu 27 lutego 1861 roku. Ciemne toalety pań oraz ludowe lub szlacheckie elementy ubioru panów ozdobione biżuterią patriotyczną wykonaną z metalu i drewna (złote precjoza przekazywano na rzecz skarbu narodowego), stały się obowiązujące wśród warszawiaków, choć „moda” ta objęła wszystkie zabory. Ten nakaz został odwołany przez powstańczy Rząd Narodowy jesienią 1863 roku, z powodu nasilających się represji ze strony zaborców.

Fotografie z okresu żałoby narodowej, zamawiane w znanych warszawskich zakładach, przede wszystkim w atelier: Karola Beyera, jak ta prezentowana odbitka albuminowa naklejona na firmowy kartonik o formacie zwanym carte de visite, a także Aleksandra Witkowskiego, Teofila Borettiego, Jana Mieczkowskiego, Maksymiliana Fajansa utrzymane były w podobnej konwencji i miały podwójną wymowę. Istotny był nie tylko sam wizerunek, ale i wyraźna manifestacja uczuć patriotycznych, wyrażona poprzez ubiór, symboliczne dodatki oraz nastrój powagi towarzyszący pozującym.

Tego typu portrety znalazły się powszechnym obiegu, powielano je również w innych zaborach. Wiele z nich zachowało się w rodzinnych albumach. Skala zjawiska – nakaz patriotyczny realizowany poprzez fotografię – świadczy o wielkiej popularności medium w początkach lat 60. XIX wieku oraz o jego wykorzystaniu po raz pierwszy na gruncie warszawskim dla celów propagandowych.

Kobieta w stroju z okresu żałoby narodowej
ZAKŁAD FOTOGRAFICZNY KAROL BEYER
WARSZAWA; 1861–1863
ODBITKA ALBUMINOWA
AF 27555
9,8 × 6,2 CM
AF 27555

Fotografie: