Pocztówka z pałacem Staszica

Pocztówka ukazująca pałac Staszica nocą powstała na przełomie 1904 i 1905 roku. Wydawca z Londynu przedstawił na niej pałac tak jak w tym czasie nie wyglądał. Gmach wybudowany w stylu klasycystycznym z inicjatywy jednego z najważniejszych przedstawicieli polskiego oświecenia – Stanisława Staszica (1755–1826), według projektu Antonia Corazziego (1792–1877) w latach 20. XIX wieku dla Królewskiego Towarzystwa Przyjaciół Nauk, został w końcu XIX wieku przebudowany w stylu bizantyjsko-ruskim, charakterystycznym dla rosyjskiego zaborcy. Umieszczono w nim wówczas Gimnazjum Męskie i cerkiew św. Tatiany Rzymianki. Dopiero po odzyskaniu niepodległości, w latach 1924–1926 budynkowi przywrócono klasycystyczne elewacje, a miejsce w nim znalazły rozmaite instytucje kulturalne i naukowe.

Pocztówkę tę wyróżnia również temat i technika wykonania. Przedstawienie Warszawy nocą to rzadkość w tym okresie. Wprawdzie wielu wydawców eksperymentowało wówczas z różnymi technikami, ale nie zawsze końcowe efekty były udane. W przypadku tej serii wycinano w kartonie z widokiem małe otworki w odpowiednich miejscach i podkładano żółty papier, co w finale dawało efekt rozświetlonych okien, latarni, księżyca.

Tę serię nocnych widoków miasta pewna warszawianka upodobała sobie do korespondencji z chorą córką. Do dworu w Jeżewicach koło Tarczyna, od połowy lutego do początku kwietnia 1905 roku wysłała do „Kochanej Lili” 18 pocztówek. Czytając pełne napięcia, niepokoju i czułości słowa śledzimy postępy w rekonwalescencji Alicji, a także poznajemy listę produktów i słodyczy, które przesyłała troskliwa mama. Na jednej z kartek z 5 marca (AI 4926) czytamy:

Piątek / Kochana Lilu, dziś pierwszy dzień / jestem bez karty, ale chcę wierzyć / że jest
dobrze. Posyłam ci trochę / kawioru, 2 świeżutkie jarząbki, / trochę czekoladek i półksiężyce,
bo / zapewne wyczerpany zapas. /…/. Serdeczne uściski / od / Mamy.

Od tych wydarzeń upłynęło ponad 100 lat. Dwór w Jeżewicach przeżył inne dramatyczne chwile – istnieje wprawdzie do dzisiaj ale w ruinie, a pocztówki dla Muzeum zakupiono zapewne od syna Alicji na początku lat 80. XX wieku.

W sumie w zbiorze Muzeum Warszawy znajdują się 22 karty wydawnictwa S. Ros London, w tym dwie powtarzające się, czyli 20 nocnych widoków miasta z jednej serii. Na wystawie przedstawiamy kilkanaście z nich, w tym 4 rewersy z tekstami do Jeżewic.

Pocztówka z pałacem Staszica
AUTOR NIEZNANY, WYD. S. ROS
LONDYN; PAŹDZIERNIK 1904 – STYCZEŃ 1905
PAPIER, DRUK
AI 4928
9 × 13,7 CM
AI 4928

Fotografia: