Portret Augusta Agboli O’Browna ps. Ali (1895–1976), uczestnika powstania warszawskiego
Postać przedstawiona na portrecie autorstwa Karola Radziszewskiego (ur. 1980) to August Agbola O’Brown (1895–1976), muzyk jazzowy urodzony na terenach dzisiejszej Nigerii, kolonizowanych wówczas przez Brytyjczyków. Przybył do Warszawy w 1922 roku po pobycie w Londynie i Wolnym Mieście Gdańsku, by grać na perkusji w lokalnych klubach. Osiedlił się w mieście i założył rodzinę, w 1928 roku urodził się jego syn Ryszard, w następnym roku drugi, Aleksander. O’Brown wpisał się w historię Warszawy nie tylko jako zdolny muzyk, ale przede wszystkim uczestnik powstania warszawskiego 1944 roku, o czym przypomina w swoich obrazach Radziszewski.
Obraz należy do cyklu Ali, w którym artysta nawiązuje do kubistycznej estetyki dzieł Pabla Picassa (1881–1973), by przypomnieć o fascynacji kulturą afrykańską w sztuce europejskiej i kulturze popularnej na początku XX wieku. W ten sposób przywołuje kontekst historyczny i kulturowy, w jakim O’Brown pojawił się w stolicy Rzeczypospolitej.
Radziszewski przedstawił go na tle czerwieni i brudnej, zszarzałej bieli, nawiązując niejednoznacznie do barw narodowych, a przez to do problematyki zrywów patriotycznych. „Ali” brał udział w wojnie obronnej 1939 roku, a w 1944 roku był żołnierzem powstania warszawskiego i walczył w batalionie „Iwo” w Śródmieściu Południowym, w rejonie ulic Wspólnej, Wilczej i Marszałkowskiej. Przeżył powstanie i opuścił Warszawę w nieznanych okolicznościach. Nigdy nie trafił do obozu jenieckiego, krótko po wojnie powrócił do stolicy. Pracował przez pewien czas w Wydziale Kultury i Sztuki Zarządu Miejskiego w Warszawie, zatrudniał się także jako muzyk w różnych lokalach.
W 1958 roku jako obywatel brytyjski wyemigrował do Wielkiej Brytanii. Historia O’Browna mieści się na marginesie głównego nurtu narracji o powstaniu warszawskim 1944 roku. Nie należy on do grona najważniejszych bohaterów, których nazwiska obecne są w zbiorowej pamięci historycznej. Radziszewski odkrył jego biografię, gdy poszukiwał źródeł do pracy nad serią portretów powstańców, z których powstać miał mural dla Muzeum Powstania Warszawskiego. Przywrócił historię „Alego”, sięgając z jednej strony do kanonu przedstawień bohaterów, z drugiej zaś do stylistyki obrazów najwybitniejszego artysty XX wieku, który odwiedził Warszawę w 1948 roku.
Przedstawienie „Alego” w Gabinecie Portretów może być postrzegane nie tylko jako próba przypomnienia kolejnego uczestnika walk wyzwoleńczych – to także jeden z „warszawiaków z wyboru”, przyjezdny, który identyfikował się z miastem i był gotów narażać życie w jego obronie.
Portret Augusta Agboli O’Browna ps. Ali (1895–1976), uczestnika powstania warszawskiego
KAROL RADZISZEWSKI
WARSZAWA; 2015
AKRYL NA PŁÓTNIE
MHW 29447
100 × 100 CM
Fotografia: 