Portret Marii Kazimiery Sobieskiej (1641-1716), Królowej Polski

Na obrazie nieznanego malarza, zakupionym do kolekcji Muzeum Historycznego m.st. Warszawy (obecnie Muzeum Warszawy) w 1973 roku, Maria Kazimiera Sobieska (Maria Kazimiera de La Grange d’Arquien, Marysieńka, 1641–1716, królowa Polski 1676–1696) ukazana jest w przestrzeni prywatnej. Płaszcz podbity gronostajami, symbol monarszego splendoru, opada jej z ramion, odsłaniając dekolt i bieliznę obszytą koronkami.

Towarzyszący jej piesek to symbol małżeńskiej wierności – obraz zapewne przeznaczony był dla króla. Buduarowy, intymny charakter wizerunku nie powinien jednak przesłaniać faktu, że przedstawia on kobietę o dużych ambicjach i talencie politycznym. Królowa Maria Kazimiera należała do najbardziej intrygujących kobiet w historii Polski. W 1645 roku przybyła do Warszawy jako mała dziewczynka, w orszaku Ludwiki Marii Gonzagi (1611–1667, królowej Polski 1646–1667), poślubionej królowi Władysławowi IV Wazie (1595–1648, królowi Polski 1632–1648). Przebywając na dworze ambitnej królowej, obserwowała politykę, intrygi oraz mechanizmy tworzenia kobiecych wpływów w świecie władzy zdominowanym przez mężczyzn. W 1658 roku została wydana za Jana Zamoyskiego (1627–1665), wojewodę sandomierskiego. Jednak już wtedy interesowała się wojowniczym i ambitnym Janem Sobieskim (1629–1696, królem Polski (1674–1696).

Śmierć Zamoyskiego kilka lat po ślubie umożliwiła jej ponowne zamążpójście. Z Sobieskim łączyła ją nie tylko miłość, ale i wielkie ambicje. Tworzyli małżeństwo pracujące wspólnie na rodzinny sukces polityczny. To talenty dyplomatyczne Marii Kazimiery przyciągnęły uwagę francuskiego ambasadora, Toussaint de Forbin-Jansona (1631–1713), szukającego profrancuskiego kandydata na polski tron w trakcie elekcji 1674 roku. Sobieski został obrany królem, a Maria Kazimiera wspierała go przez całe życie. Przykładem praktykowanej przez nią kobiecej dyplomacji było wysłanie nieoficjalnej ambasadorki, Małgorzaty Kotowskiej (1646–1699), na austriacki dwór cesarski celem budowy koalicji antytureckiej w 1680 roku. Po śmierci Jana III stronnictwo niechętne królowej, obawiając się jej wpływów, nakazało jej opuścić Warszawę na czas sejmu elekcyjnego. Wkrótce wyjechała z Polski – udała się najpierw do Rzymu, a dwa lata przed śmiercią osiedliła się w Blois we Francji.

Maria Kazimiera była inicjatorką i fundatorką wielu budowli w Warszawie, aktywną współtwórczynią założenia pałacowego w Wilanowie, siedziby monarszej króla Jana III Sobieskiego, według projektu Augustyna Locciego (1601–1661). Z inicjatywy królowej powstał wielofunkcyjny kompleks handlowo-usługowy Marywil, ufundowała także jedną z najbardziej charakterystycznych budowli warszawskiego Nowego Miasta, kościół Sióstr Sakramentek pw. św. Kazimierza, a od jej imienia pochodzi nazwa Marymontu, części warszawskiej dzielnicy Żoliborz, niegdyś pagórka, na którym wzniesiono dla królowej letni pałac; wymienione obiekty zaprojektował Tylman z Gameren (1632–1706).

Portret Marii Kazimiery Sobieskiej (1641-1716), Królowej Polski
AUTOR NIEZNANY
WARSZAWA (?); LATA 80. XVII W.
OLEJ NA PŁÓTNIE
MHW 17849
89,2 × 74 CM