19.09.2018 / Aktualności, WARSZAWA W BUDOWIE

WARSZAWA W BUDOWIE 10: Sąsiedzi

Muzeum Sztuki Nowoczesnej w Warszawie i Muzeum Warszawy zapraszają na 10. edycję festiwalu WARSZAWA W BUDOWIE, który odbędzie się równolegle w Warszawie i Kijowie. Warszawska wystawa zaprezentowana zostanie w dawnym pawilonie Cepelii na zbiegu ulic Marszałkowskiej i Alei Jerozolimskich.

Linia Warszawa – Kijów

Wystawa festiwalowa jest próbą przyjrzenia się idei sąsiedztwa we współczesnym mieście, która na skutek skali migracji uwarunkowanych ekonomicznie czy politycznie staje się jedną z podstawowych kwestii do pomyślenia na nowo. Różnorodne doświadczenia współbycia w nowym kontekście, podzielane zarówno przez pracowników sezonowych jak i innych migrantów jest punktem wyjścia do wypowiedzi artystycznych, stanowiących główne medium tegorocznej edycji festiwalu WARSZAWA W BUDOWIE. W ramach ekspozycji kuratorzy z Centrum Badań nad Kulturą Wizualną w Kijowie starają się uchwycić obraz dzisiejszych relacji i znaczeń kształtujących się wokół tematu sąsiedzkości, biorąc za jeden z możliwych punktów wyjścia relacje pomiędzy Warszawą a Kijowem jako przykład dla szerszych procesów globalnych, których odmianą może być trwająca pomiędzy tymi miastami migracja.

Ekspozycja w Warszawie może być ponadto czytana jako zbiór różnorodnych postaw artystycznych na bieżąco odnoszących się do procesów społecznych aktualizowanych poprzez obecność nowych sąsiadów. Składową tych głosów są również wypowiedzi dotyczące sytuacji na Ukrainie wywołanej rozczarowaniem polityką, tlącym się konfliktem zbrojnym, jak również rozpędzoną polityką dekomunizacyjną i rozkwitem ruchów nacjonalistycznych. Te ostatnie procesy, obecne również w Polsce przekładają się na relacje sąsiedzkie w skali państw.

Punktem wyjścia dla współpracy stolic dwóch związanych historycznie krajów Europy Wschodniej jest mural Oksany Briuchoweckiej, który będzie zrealizowany na jednej z wewnętrznych ścian budynku. Barwy flag Polski i Ukrainy mieszają się w nim, tworząc wypadkową kolorów, na tle której widoczne są pierwsze słowa hymnów narodowych obydwu krajów: „Jeszcze nie zginęła” – przetłumaczone na język angielski. Praca komentuje wzrost liczby Ukraińców i obywateli innych państw byłego ZSRR w przestrzeni Warszawy, wskazując zarazem na fizyczną bliskość, a jednocześnie na iluzję zażyłości. Idea sąsiedztwa, aktualizowana poprzez trwający obecnie proces migracji, staje się tu czymś, co musi zostać oswojone lub wymyślone od nowa.

Sąsiedzi na rynku pracy

W mikroskali relacje sąsiedzkości, stanowiące trzon festiwalu, realizują się w przestrzeniach pozostających „w budowie” – postrzeganych jako miejsca pracy napływowych pracowników fizycznych. Temat ten podejmuje m.in. Taras Kamiennoj, łączący w swojej praktyce doświadczenie pracownika budowlanego i twórcy zaangażowanego w podejmowanie tematu warunków pracy. Aktywiści z Kolektywu Syrena w serii nagrań rozmów z agencjami pośrednictwa pracy wcielają się w role osób poszukujących taniej siły roboczej. Oksana Briuchowecka przygląda się natomiast kwestii pracy kobiet w serii plakatów Jestem Ukrainką (2018), które pojawią się w przestrzeni miejskiej Warszawy w trakcie trwania festiwalu.

Wobec wojny

Trwające za naszą wschodnią granicą działania wojenne, komplikujące sąsiedztwo z Ukrainą, również znajdą oddźwięk w prezentowanych na wystawie pracach. Niemiecka artystka, Hito Steyerl, dekonstruuje problem wojny w wielokanałowej projekcji Wieża (2015). Praca ta wzorowana na symulatorach do szkoleń wojskowych skupia się na działalności firmy informatycznej z Charkowa, jednocześnie projektującej luksusowe nieruchomości, jak i komputerowe strzelanki. Rzeczywistość dziejącego się nieopodal konfliktu oraz wirtualnej rozgrywki stają się pretekstem do rozważań na temat przenikania się tych dwóch sfer. Formę gry komputerowej jako medium wykorzystuje Nikita Filonienko, występujący pod pseudonimem Marginal Act – gracz wciela się w niej w rolę starszej kobiety również z rejonu Charkowa, poszukującej swego zaginionego męża. Perspektywa cywilnych ofiar wysuwa się tutaj na pierwszy plan, dając namiastkę tego, czego doświadczają w trakcie wojny zwykli ludzie. W przestrzeni Cepelii praca ta może zostać ponadto odczytana jako swoisty powrót do działającej tu kilkanaście lat temu kafejki internetowej.

Walka o pamięć

Osobną sferą zagadnień są procesy związane z rewizją polityki historycznej i erozją postaw antyfaszystowskich, aktywnie wspieranych do lat 90., kiedy jeszcze stanowiły jeden z elementów współtworzących europejską tożsamość społeczną. W odpowiedzi na osłabienie antyfaszystowskiego konsensusu i stopniową rehabilitację tych ideologii Gal Kirn i Fokus Grupa powołali projekt mapujący pomniki tworzone w duchu wspomnianego rewizjonizmu. Polem obserwacyjnym staje się tu również Ukraina, na terenie której po 2013 roku powyższe procesy przyjmują najbardziej widowiskowe, ale i brutalne oblicze. Dawyd Czyczkan w rysunkach zatytułowanych Tryptyk dekomunizacyjny prezentuje zdegradowane pomniki czołowych postaci panteonu ukraińskich bohaterów narodowych – jest to komentarz artysty do masowej polityki dekomunizacyjnej.

Instalacja Odłamki (2013-2014) autorstwa duetu Serhija Popowa i Mykoły Ridnyja stanowi nawiązanie do aktów ikonoklastycznych, będąc dobitnym przykładem arbitralności polityki przemocy względem dzieł sztuki, z których każde może paść ofiarą usankcjonowanego zniszczenia. Prezentując dwie historie odmiennych upamiętnień: tablicy ku czci intelektualisty Jurija Szewieliewa oraz jednego z pomników Lenina zniszczonego przez tłum artyści tworzą bardziej uniwersalną wypowiedź na temat stosunku ideologii do dziedzictwa kulturowego. Połamane fragmenty płyt oraz broń, którą posłużyli się wandale, są artefaktami opowiadającymi szczególny moment w historii Ukrainy, w której arbitralność zalegalizowanej polityki niszczenia dotyka bardzo odmiennych postaci. Paradoksalnie, podobny impuls niszczycielski miał miejsce na radzieckiej Ukrainie w latach 30., w apogeum represji komunistycznych.

Sowieckie dziedzictwo architektoniczne

Problem radzieckiego dziedzictwa w dzisiejszej Ukrainie nie ogranicza się do zbioru monumentów – dotyka w sposób bezpośredni również wybitnych przykładów architektury modernizmu, masowo wyburzanej lub poddawanej niszczącej rewitalizacji deweloperskiej. Jednym z przykładów tego procesu prezentowanym na wystawie jest słynny kijowski latający talerz – futurystyczny budynek zaprojektowany przez Floriana Jurijewa. Ołeksij Bykow, historyk architektury, w ramach wymyślonej przez siebie inicjatywy, Muzeum Architektury, gromadzi materiały archiwalne dotyczące m.in tego konkretnego budynku jak i jego twórcy. Prezentowany w pawilonie Cepelii materiał jest raportem z pola walki o zachowanie „źle urodzonego” dziedzictwa myśli architektonicznej, analogiczny do polskich problemów z architekturą tego okresu.

Nowy wymiar sąsiedztwa

Przedstawione na wystawie wątki ekonomiczne, społeczne i ideologiczne kształtują dzisiejsze relacje pomiędzy nowymi sąsiadami, mieszkańcami Warszawy. Po raz pierwszy od II wojny światowej dochodzi na naszych oczach do przemiany ujednoliconego etnicznie społeczeństwa, w którym oczywiste staje się, że nowymi sąsiadami mieszkającymi nieopodal są Ukraińcy, Białorusini czy Rosjanie. Według badań przybysze ze Wschodu stanowią do 10% obecnej populacji Warszawy – zatem coraz częściej stają się oni naszymi sąsiadami. Fakt, że coraz częściej mieszkamy tuż obok obywateli sąsiednich państw Europy Wschodniej, stwarza również szansę na stworzenie nowych obrazów wzajemnych relacji. W tej perspektywie festiwal WARSZAWA W BUDOWIE jest próbą uchwycenia aktualności, w której należy poszukiwać nowych punktów odniesień, unikając stale obecnych klisz myślowych, zawsze zorientowanych na rozliczanie i zawłaszczanie historii sprzed kilkudziesięciu lat.

ARTYŚCI

Babi Badalov, Oksana Briuchowecka, Ołeksandr Burłaka, Ołeksij Bykow, Dawyd Czyczkan, Phil Collins, Ksenia Hnyłycka, Nikita Kadan, Taras Kamennoj, Gal Kirn i Fokus Grupa, Dana Kosmina, Marginal Act, Maryna Napruszkina, Walentyna Petrowa, Aleka Polis, Serhij Popow i Mykoła Ridnyj, Oliver Ressler, Santiago Sierra, Anna Sorokowaja, Hito Steyerl, Łukasz Surowiec we współpracy z Martą Romankiw i Ołeksandrą Owsianikową, TV Kryzys, Piotr Wysocki, Alina Jakubenko, Florian Jurijew, Artur Żmijewski.

***

Бабі Бадалов, Олексій Биков, Оксана Брюховецька, Олександр Бурлака, Пйотр Висоцький, Ксенія Гнилицька та Аліна Якубенко, Артур Жмієвський, Нікіта Кадан, Тарас Камєнной, Ґал Кірн та Fokus Grupa, Філ Коллінз, Дана Косміна, Marginal Act, Марина Напрушкіна, Валентина Петрова, Алека Поліс, Сергій Попов та Микола Рідний, Олівер Ресслер, Анна Сороковая, Лукаш Суровєц у співпраці з Мартою Романків та Олександрою Овсянніковою, Сантьяґо Сьєрра, Давид Чичкан, Хіто Штеєрл, Флоріан Юр’єв, TV Kryzys.

Kuratorzy

VCRC (Visual Culture Research Center – Centrum Badań nad Kulturą Wizualną) powstało w 2008 jako niezależna platforma współpracy między artystami, badaczami i aktywistami. W swojej działalności zajmują się głównie badaniami naukowymi, organizowaniem działań artystycznych, wykładów, dyskusji i konferencji dotyczących styku praktyk artystycznych, refleksji społecznej i urbanistyki. VCRC było organizatorem School of Kyiv – Kyiv Biennial 2015 and The Kyiv International – Kyiv Biennial 2017.

W skład kolektywu wchodzą:

Anna Kraweć
Justyna Krawczuk
Ołeksij Radynski
Rusłana Kozijenko
Serhij Kłymko
Wasyl Czerepanyn
Natalia Heszeweć
Oksana Briuchowecka
Hanna Cyba

***

Куратори:

Центр візуальної культури (ЦВК) був створений у 2008 році як майданчик для співпраці між академічними, художніми та активістськими спільнотами. ЦВК є незалежною громадською організацією, що займається видавничою і виставковою діяльністю, науковими дослідженнями, проведенням публічних лекцій, дискусій і конференцій. У 2015 році Центр візуальної культури отримав нагороду Європейської культурної фундації ім. принцеси Марґріт. Центр візуальної культури також виступив організатором Київської бієнале 2015 «Київська школа» та Київського Інтернаціоналу – Київської бієнале 2017.

Колектив Центру:

Оксана Брюховецька
Сергій Климко
Руслана Козієнко
Анна Кравець
Юстина Кравчук
Наталія Нешевець
Олексій Радинський
Ганна Циба
Василь Черепанин

Organizatorzy:

Finansowanie: miasto stołeczne Warszawa: