Praga zmysłów

W bramie kamienicy przy Brzeskiej 17a uwagę przykuwa kolorowa mozaika i ciekawa płaskorzeźba. Chociaż pracę mają już ponad 10 lat i naruszył je ząb czasu (oraz czynnik ludzki) – wciąż stanowią bardzo ciekawy przystanek podczas praskich spacerów.

Są one owocem działań Fundacji Otwarta Pracownia Twórcza, zajmującej się m.in. wspieraniem twórczości artystycznej we wszystkich dziedzinach sztuk plastycznych. Oba projekty stanowią doskonały przykład działań artystycznych wspomagających rozwój wspólnot i społeczności lokalnych, których na Pradze działa sporo. Duża część z nich zajmuje się właśnie animowaniem czasu wolnego dzieci i zachęcaniem ich do działań twórczych. 

Mozaika mieszcząca się w przejściu bramnych, po lewej stronie składa się z kilkunastu wielokolorowych kół o nierównej powierzchni. Posklejana jest z różnokształtnych fragmentów, przypominających kawałki stłuczonego szkła. Kolorowe okręgi tworzą abstrakcyjne formy. Wyróżniają się na tle szarej ściany. Zostały przygotowane przez dzieci w pracowni, następnie zamontowano je na  ścianie kamienicy. Tworzą nieregularny układ.  

Po stronie prawej, na ścianie przejścia bramnego ulokowana jest płaskorzeźba sakralna. Jest to efekt pleneru artystycznego, podczas którego dzieci pod okiem fundacji stworzyć miały własne szczególne miejsce – prywatne sacrum. Inspiracją do powstania projektu stały się oczywiście praskie kapliczki.

Płaskorzeźba wykonana jest z gipsu. Przedstawia Matkę Boską wraz z stojącym obok Niej dzieckiem. Postaci otoczone są ramą z odbitymi na niej dłońmi dzieci. Żółta rama formą przypomina nieregularnie ułożone cegły. Biała figura Matki Boskiej i dziecka kontrastują z błękitnym tłem. Postacie są nieproporcjonalne i lekko zdeformowane. Niestety z biegiem lat kolory wyblakły a całość jest przybrudzona i uszkodzona w kilku miejscach –  jednak praca wciąż prezentuje się ciekawie. 

Stojąc w bramie możesz doskonale pobawić się głosem. Sufit i ściany rezonują wszelkie dźwięki – przez co nawet najmniejszy szept brzmi tu niczym wyraźny głos suflera w teatrze. 

Wejście do kamienicy działa również na zmysł węchu. Wilgoć zaniedbanych murów raczy nas charakterystycznych zapachem, który często napotykamy m.in. na opuszczonych klatkach schodowych i podwórkach. 

Między ulicami: Targową, Brzeską i Ząbkowską znajduje się jedno z najbardziej rozpoznawalnych miejsc na Pradze – czyli Bazar Różyckiego – założony na terenie zajmowanym wcześniej przez targowiska. Jego oficjalne otwarcie miało miejsce w 1882 r.,  a przyczynili się do niego –  Julian Różycki – właściciel terenu oraz Manas Ryba – pomysłodawca powstania bazaru i jego późniejszy administrator.

Po przekroczeniu jednej z pięciu bram bazaru wchodziło się w niepowtarzalny świat handlu – jego  zasad i klimatu. Kupić tu można było podobno wszystko – kwestią była jedynie cena – według handlowych zwyczajów często  wytargowana z niemałym wysiłkiem.

Znakiem charakterystycznym bazaru był wybudowany prawdopodobnie ok. 1901 r. kiosk z gazowanymi napojami i słodyczami, wyróżniający się oryginalnym kształtem. Był to bowiem… siedmiometrowy niebieski syfon! Działał on przy bramie do 1935 r.

Drugim symbolem tego miejsca były potrawy, podawane w części gastronomicznej. Pikantne warszawskie flaki, kaszanka, a zwłaszcza pyzy – suto okraszone tłuszczem i skwarkami – potrafiły przyciągać amatorów kulinariów z całego miasta. Podczas II wojny światowej bazar zasłynął jako miejsce handlu reglamentowanymi towarami. Sprzedawano tu również nielegalnie broń – często skupowaną na potrzeby Polskiego Państwa Podziemnego.

W 1944 r. bazar spłonął podczas powstania warszawskiego.

Po zakończeniu wojny na „Różyca” nie wrócili już żydowscy handlarze – przedstawiciele tych, po których cisza nieobecności wybrzmiewała w całej Warszawie. Wraz z końcem wojny i z biegiem następnych lat braki podstawowych towarów i powojenna reglamentacja przyczyniły się do nowego – złotego wieku tego miejsca. Do lat 90-tych i przeniesienia centrum handlowego na Jarmark Europa – czyli Stadion Dziesięciolecia to właśnie tu z sukcesem można było kupić poszukiwane towary. Dziś bazar przypomina racz cień siebie z dawnych dni. Lecz handel trwa tu nadal, a gorące pyzy sprzedawane współcześnie nie odbiegają smakiem od tych sprzed lat.

Cały czas panuje tutaj charakterystyczny gwar, słychać rozmowy kupców, czasem grającą z głośników muzykę.

Bazar Różyckiego dzieli się obecnie na dwie części, wyraźnie różniące się od siebie. Nowa część należąca do miasta została świeżo wyremontowana – czekają tu na kupujących nowoczesne budki w kolorze zieleni.

W trzech rzędach, jeden obok drugiego ustawiono 44 pawilony. Budynki są niewielkie, prostokątne, wszystkie takie same. Ze względu na zastosowany materiał – zieloną falistą blachę, mogą kojarzyć się z kontenerem.

Oprócz straganów znajduje się tu też ogólnodostępna toaleta oraz skwer z placem zabaw.

Druga część od strony ul. Ząbkowskiej należy do spadkobierców dawnych właścicieli i znajdują się na niej stare stragany – niektóre nieocieplone i kryte papą. Wyraźnie odcisnął się na nich ząb czasu. Większość jest zaniedbana i zniszczona. Dachy pokryte są falistą blachą w różnych kolorach. Czasem zabezpieczone dodatkowymi materiałami. W przeciwieństwie do nowej części, panuje tutaj charakterystyczny dla starych bazarów chaos. Wokół straganów stoją krzesła, skrzynie i pudła. Gdzieniegdzie można znaleźć jeszcze stare tabliczki z napisami takimi jak: „Branża galanteryjno – odzieżowa”, czy „Palenie surowo zabronione”. Przy innych straganach zawieszone zostały nowe szyldy.

Kiedy sprzedawcy otwierają swoje stragany, ich towary pokrywają niemal całe pawilony. Rozstawiane są nie tylko na stołach. Niektóre ubrania prezentowane są na manekinach. Torebki, buty i bieliznę wieszają na ścianach i pod dachami. Zaniedbana przestrzeń zaczyna wtedy mienić się kolorami. Ożywa.

Jednak na starym bazarze Różyckiego pozostało już niewielu dawnych sprzedawców. Część straganów jest już zamknięta i tylko przypomina o dawnych czasach swojej świetności.

Tył bazaru – czyli teren od strony ul. Brzeskiej został obecnie zagospodarowany na potrzeby projektu kulturalno-gastronomicznego: OFF Brzeska. Wokół otwartego placu z zadaszeniem rozstawiają się stoiska restauracyjne oraz wystawcy rozmaitych produktów spożywczych. W weekendy można tu przy muzyce (często na żywo!) spędzić czas na leżakach, popijając zimne napoje i kosztując rozmaitych potraw. Na dzień dzisiejszy handel odbywa się głównie w starej części bazaru. Można tu kupić m.in. garsonki, suknie ślubne i komunijne, obuwie, bieliznę ale również wiekowe bibeloty i artykuły szewskie.

W powoli otwierających się na klientów nowych budkach – dominują towary odzieżowe. Po godzinie 16:00 Bazar pustoszeje a jego bramy są zamykane.