Odbudowa Warszawy: najpierw była wojna

Zanim pierwsze bomby w 1939 spadły na Okęcie, Warszawa od kilku miesięcy rozprawiała o możliwości natarcia wojsk niemieckich. W maju minister Józef Beck wystąpił w sejmie z przemówieniem wywołującym ogromne wrażenie na słuchaczach. Zgromadzeni przy radioodbiornikach i głośnikach, zarzucali wykonywane właśnie prace i czynności, czując bliskość zagrożenia.

„My w Polsce nie znamy pojęcia pokoju za wszelką cenę”
– jedno ze zdań kończących wypowiedź ministra cytowane będzie potem wielokrotnie.

Ostatnie dni lata

Ostatnie dni przedwojennego lata wypełnione były kopaniem rowów przeciwlotniczych, gromadzeniem żywności i materiałów ppoż, uczeniem się drogi do schronów, wzmacnianiem szyb w domach i zaciemnianiem okien…

Muzea zabezpieczały najcenniejsze zbiory, pakując je w skrzynie gotowe do przeniesienia w mniej zagrożone miejsca.

Alarmy w stolicy zawyły

Alarmy w stolicy zawyły wczesnym rankiem 1 września. W ciągu kolejnych dni, w miarę wzrostu liczby ofiar i pożarów w różnych częściach miasta, warszawiacy uczyli się żyć w ciągłym strachu i zagrożeniu.

Ogłoszenie przez Wielką Brytanię wypowiedzenia wojny Niemcom dało Warszawie nadzieję na rychłe zakończenie tego koszmaru. Jednak kolejne tygodnie przynosiły coraz gorsze wieści. Napaść ZSRR na nasz kraj 17 września zbiegła się w czasie z niemieckim bombardowaniem Zamku Królewskiego i Katedry w Warszawie.

Programowe niszczenie zabytków kultury obejmowało początkowo obiekty ery klasycystycznej. Niestety było to tylko preludium do organizacji nowego, germańskiego miasta, wyzbytego z polskiego charakteru, z ograniczoną liczbą ludności polskiej. I możemy dalej wyliczać kolejne najcenniejsze stołeczne obiekty, które padły ofiarą tej wojny. Zwłaszcza w czasie Powstania Warszawskiego i zaraz po nim, aż do stycznia 1945.

Wyniszczenie inteligencji przebiegało równie sprawnie. Najwięcej wykształconych i światłych umysłów straciliśmy w wyniku akcji AB w 1940 oraz w Powstaniu Warszawskim. Każdy dzień tej wojny przynosił ofiary ludzkie i materialne.

Budowniczy Warszawy

Ale przez cały ten okres niszczycielskich nalotów, konsekwentnego wysadzania budynków i mordowania ludności, inżynierowie, architekci, urbaniści pracowali w konspiracji nad planami odbudowy Warszawy.

Przed inwazją niemiecką próbowali tak, jak wszyscy, zabezpieczyć to, co było dla nich najcenniejsze.

W czasie okupacji – marzyli już o przyszłości miasta, o tym, jak sprawić, by było nowoczesne, przyjazne dla mieszkańców, zielone i radosne.

Główna ilustracja: fragment zdjęcia Ruiny pałacu Prymasowskiego, Czesław Olszewski, 1939, Warszawa, zbiory Muzeum Warszawy