Seminarium w Izbie Pamięci

29 listopada odbyło się w Izbie Pamięci przy Cmentarzu Powstańców Warszawy zamknięte seminarium skierowane do edukatorów z różnych instytucji kultury. To wydarzenie było częścią zakończenia obchodów 80. rocznicy wybuchu Powstania Warszawskiego.

W pierwszej części spotkania wygłosił swój wykład Michał Bilewicz – psycholog społeczny, socjolog, publicysta, doktor habilitowany nauk społecznych, profesor nadzwyczajny Uniwersytet Warszawskiego. Ekspert w dziedzinie psychologicznych mechanizmów pojednania, pamięci zbiorowej, traumy i uprzedzeń. Kierownik Centrum Badań nad Uprzedzeniami UW oraz wykładowca na Wydziale Psychologii UW. Autor głośnej książki „Traumaland. Polacy w cieniu przeszłości” opublikowanej w 2024 roku. Wykład nosił tytuł „Nauczanie o wojnie w miejscach pamięci: podstawowe wyzwania”.

Główną osią rozważań prof. Bilewicza był temat funkcjonowania odwiedzających Miejsce Pamięci i Muzeum Auschwitz-Birkenau, czyli były niemiecki nazistowski obóz koncentracyjny i zagłady. Jak wskazują statystyki przytoczone przez profesora, Muzeum Auschwitz-Birkenau rocznie odwiedza 2 mln osób, a wśród nich najliczniejszą grupę stanowi właśnie młodzież. Bilewicz przybliżył również strukturę i charakter spotkań nazywanych jako „Marsz Żywych” i ich wpływ na psychikę uczestników Marszu. Profesor oparł swoją wypowiedź o badania grupy australijskich psychiatrów, którzy wykazali, że osoby w trakcie „Marszu Żywych” mieli wzrost dolegliwości somatyzacyjnych (np. ból głowy, żołądka), które z kolei wygasają po zakończeniu.

Podczas wykładu była też mowa o młodzieży izraelskiej przyjeżdżającej do Muzeum Auschwitz-Birkenau i wielu aspektach takich wizyt. I jak się okazuje, największą grupą odwiedzających Muzeum Auschwitz-Birkenau jest polska młodzież. Bilewicz robiąc badania zaobserwował między innymi, że w trakcie wizyty polskiej młodzieży w byłym obozie Auschwitz-Birkenau pojawił się u nich wzrost empatii, a także to, że miesiąc później ten wskaźnik się utrzymał. Duży procent osób z badanej grupy miał też miesiąc po wizycie w Muzeum Auschwitz-Birkenau efekt ciągle powracających myśli, wspomnień oraz zauważalnego pobudzenia czy napięcia.

Profesor podkreślał niejednokrotnie podczas wykładu, że wizyta w Muzeum Auschwitz-Birkenau jest zawsze silnym doświadczeniem, do którego trudno jest się dobrze przygotować, co zobrazował na przykładnie swoich studentów. Bilewicz omawiał też takie pojęcia jak trauma, wtórna traumatyzacja czy zespół stresu pourazowego (PTSD). I oczywiście powracał szalenie ważny temat pracy z młodzieżą po wizycie w miejscach pamięci. I pytania są takie: czy jest na miejsce na taką pracę „po” w napiętym programie zajęć szkolnych, czy nauczyciele są w stanie zaopiekować się uczniami po takim doświadczeniu?

Część swego wykładu prof. Bilewicz poświęcił również takiemu zagadnieniu jak bardzo naturalistyczne przedstawienie w miejscach pamięci.

Kolejnym etapem seminarium była już wspólna rozmowa wszystkich uczestników i uczestniczek spotkania związanych z takimi instytucjami jak Muzeum Stutthof, Muzeum KL Plaszow, Muzeum Warszawy i jego oddziałów (Muzeum – Miejsce Pamięci Palmiry / Izba Pamięci przy Cmentarzu Powstańców Warszawy, Korczakianum), Centralne Muzeum Jeńców Wojennych, Muzeum Więzienia Pawiak oraz Ministerstwo Kultury i Dziedzictwa Narodowego.

Składamy najszczersze podziękowania tym wszystkim, którzy wzięli udział w seminarium.

Fot. Łukasz Komła