21.12.2021 / Aktualności, Barbakan, Kolekcje Muzeum Warszawy, Kultura online
Miasto malowane światłem
Fotografie Warszawy zajmują dość sporą, choć nie do końca zbadaną część twórczości Edwarda Hartwiga. W fotografowaniu przestrzeni miejskiej Warszawy artysta był bardzo wszechstronny, ukazywał zarówno tkankę zabytkową, jak i nowoczesne budownictwo, robił zdjęcia parkom, ale też infrastrukturze technicznej. Zwiedzał z aparatem Stare Miasto, centrum, Muranów.
Więcej na ten temat dowiesz się z artykułu „Fotograficzna podróż przez Warszawę”.
Podczas fotografowania Warszawy uciekał się do różnorodnych zabiegów stylistycznych, chcąc, świadomie lub też bardziej intuicyjnie, podkreślić czy wydobyć charakter uwiecznianych obiektów. To, jak operował światłocieniem, jakie stosował kontrasty, jak rozwiązywał przejścia tonalne, miało wpływ na uzyskiwany nastrój przestrzeni miejskiej w jego fotografiach.
Miasto nastrojowe
W ujęciach warszawskich parków – Łazienek Królewskich, Wilanowa, ogrodu Saskiego – Hartwig, być może chcąc podkreślić charakter tych miejsc jako spokojnych przystani w ruchliwej metropolii, wykorzystywał takie środki wyrazu jak łagodny modelunek i miękkie przejścia tonalne.
W fotografiach tych przestrzeni światło jest rozproszone, nieco rozmyte, artysta często wykorzystywał efekt mgły. Całość zyskiwała impresjonistyczny, wrażeniowy charakter. W konwencję tę wpisuje się zarówno ujęcie ogrodu Saskiego zimą, jak i jesienne ujęcia z pustego parku Łazienkowskiego.
Miasto minimalistyczne, geometryczne, świeże
Fotograf często wybierał elementy nowoczesnej zabudowy miejskiej czy nowo powstałej infrastruktury technicznej jako główne motywy swoich fotografii i stosował takie środki wyrazu, że nadawał im niemal abstrakcyjny wymiar. Wydają się one być niemalże wyjęte z krajobrazu miejskiego.
Silny kontrast światłocieniowy i zredukowana do minimum gradacja szarości daje efekt świeżości i dynamizmu, podkreślając wybrane elementy, takie jak przęsła, elementy konstrukcyjne, fasady budynków. Przykład stanowią fotografie schodów obecnego mostu Łazienkowskiego oraz wieżowca na Ścianie Wschodniej.
„Miasto-graficznie” zimą
W przedstawieniach zimowej, śnieżnej Warszawy podbicie i redukcja gradacji szarości dawały efekt silnej grafizacji – jak na fotografii Zabawy na śniegu pod murami Starego Miasta (zdjęcie główne), gdzie wyeliminowanie półtonów w obrębie postaci bawiących się dzieci sprawiło, że zdjęcie – o klasycznej kompozycji – stało się mimo wszystko bardziej umowne i schematyczne.
Ulica Wąski Dunaj na Starym Mieście zimą, Edward Hartwig, zima 1981, Warszawa, AN 4138/2/H
Podobny efekt można zaobserwować, gdy patrzy się na fotografię Ulica Wąski Dunaj na Starym Mieście zimą: sylwetka starszego mężczyzny – jednolita, płaska, niemal zupełnie czarna – bardziej przypomina wycięty z papieru kształt postaci ludzkiej aniżeli realnego człowieka.
Miasto, które żyje nocą
Hartwig lubił fotografować Warszawę nocą, wydobywał w swoich kadrach świetlne reklamy, pokazywał rozmach podświetlonych arterii i mostów. Wykonał wiele ujęć, w których zastosował długi czas ekspozycji, przez co na zdjęciach pojawiały się świetlne smugi, które czyniły obraz nocnego miasta jeszcze bardziej dynamicznym.
Po prawej: Wisłostrada nocą, Edward Hartwig, 1974 – 1984, Warszawa, AN 4069/H
Miasto dramatyczne
Niemal barokowy światłocień towarzyszy niektórym krajobrazowym fotografiom Hartwiga – np. tym z nabrzeża Wisły, ze spektakularnie wydobytymi przez światłocień chmurami, oraz horyzontalnym widokom kompleksów osiedlowych.
Solaryzacja
Ciekawy efekt uzyskał Hartwig dzięki poddaniu niektórych fotografii solaryzacji (zabiegowi odwrócenia obrazu negatywowego w pozytywowy). Poprzez poddanie solaryzacji ujęć Starego Miasta – Barbakanu i ulicy Nowomiejskiej – nadał tej zabytkowej przestrzeni nierzeczywisty i nieco surrealistyczny charakter.
Zdjęcie główne: Zabawy na śniegu pod murami obronnymi Starego Miasta, Edward Hartwig, lata 70. XX w., Warszawa,
AN 4124/H
Wszystkie zdjęcia oraz wiele więcej można obejrzeć na portalu e-Kolekcje Muzeum Warszawy.
Słownik pojęć
Abstrakcyjny – nierzeczywisty.
Arteria – główna droga.
Czas ekspozycji – czas, w jakim naświetlany jest materiał światłoczuły negatywowy bądź pozytywowy.
Barokowy – zawierający wiele szczegółów.
Eksploracja – badanie, poszukiwanie, odkrywanie czegoś.
Fasada – przednia ściana budynku.
Gradacja – skala; zredukowana – zmniejszona; podbicie – wzmocnienie.
Grafizacja – metoda fotograficzna prowadząca do stworzenia obrazu zbudowanego z bieli i czerni, z pominięciem tonów pośrednich.
Horyzontalny – ukazany w poziomie.
Impresjonistyczny – pokazujący ulotne wrażenia artysty, grę świateł i kolorów.
Infrastruktura – urządzenia i systemy.
Kadr – obraz zarejestrowany na zdjęciu.
Kontrast – w fotografii różnice pomiędzy poszczególnymi fragmentami obrazu; im większe, tym większy kontrast.
Konwencja – styl, sposób przedstawienia.
Metropolia – duże miasto.
Modelunek – wydobycie plastycznego kształtu.
Negatyw – odwrotność pozytywu, czyli widoku oryginalnego; fragmenty jasne są utrwalone jako ciemne, odcienie czerni jako odcienie bieli, itd., odnosi się to również do fotografii barwnej.
Półtony – pośrednie odcienie szarości między bielą a czernią.
Przejścia tonalne – tony to różne odcienie tego samego koloru, od jasnych do ciemnych. Miękkie przejścia tonalne to łagodne zmiany odcieni danego koloru.
Przęsło – element konstrukcyjny mostu, łączący dwie podpory lub przestrzeń między nimi.
Spektakularny – zwracający na siebie uwagę.
Surrealistyczny – nierealny, dziwaczny.
Ściana Wschodnia – zespół budynków wzniesionych w latach 60. XX w. między ulicami: Świętokrzyską, Jasną, Marszałkowską i Alejami Jerozolimskimi.
Światłocień – przenikanie się świateł i cieni na fotografii.
Tkanka zabytkowa – zespół zabytków.
Ujęcie – sposób sfotografowania widoku, obiektu.
Uwieczniony – utrwalony.
Zabieg stylistyczny – technika, metoda pozwalająca osiągnąć zamierzony efekt.
Przeczytaj również: