Nabytki Kolekcji Medali

Ostatnie lata przyniosły znaczący rozwój muzealnej kolekcji medalierskiej, która wzbogaciła się o obiekty powstałe od początku XIX w. po współczesność.

Najstarsze nabytki w kolekcji

Do najcenniejszych najstarszych nabytków należy bardzo rzadki medal upamiętniający 66. rocznicę urodzin namiestnika Królestwa Polskiego gen. Józefa Zajączka (1752-1826), postaci kontrowersyjnej, niemniej nieprzeciętnej i znaczącej dla polskiej historii.

Medal zaprojektowany najprawdopodobniej przez pierwszego medaliera Mennicy Warszawskiej Karola Baerenda. Wybity został w srebrze w 1819 r., w niewielkiej liczbie egzemplarzy na zmówienie urzędników województwa krakowskiego.

proj. Karol Baerend (?), wyk. Mennica Warszawska, 1819, srebro, bicie stemplem, śr. 4, 85 cm, niesygnowany; MHW 30796

Z 1897 roku pochodzi unikatowy medal wybity z okazji srebrnego wesela Emila Wedla (1841-1919) i Eugenii z Bohmów (1853-1921) w zakładzie warszawskiego litografa i grawera Feliksa Kasprzykiewicza. W prezencie ślubnym Emil Wedel otrzymał od ojca rodzinne przedsiębiorstwo, najstarszą na ziemiach polskich fabrykę czekolady.

Feliks Kasprzykiewicz, Warszawa 1897, srebro (pr. 84), bicie stemplem, śr. 3,5 cm, sygn. na awersie „FK”; MHW 30609

Medale okresu międzywojennego

Okres miedzywojenny reprezentują dwa medale. Pierwszy to medal upamiętniający pełnienie przez gen. Władysława Sikorskiego obowiązków szefa sztabu Wojska Polskiego od 1 kwietnia 1921 do 16 grudnia 1922 roku, kiedy po zamordowaniu prezydenta Narutowicza został mianowany prezesem Rady Ministrów i ministrem spraw wewnętrznych.

Ten bardzo rzadki medal został wybity w niewielkim nakładzie, najprawdopodobniej na zmówienie sztabu generalnego, w warszawskim zakładzie grawerskim Jana Knedlera (1867-1926), działającym przy Nowym Świecie 45. Portret Sikorskiego został przedstawiony na tle kolumnady nieistniejącego pałacu Saskiego, w którym mieściła się siedziba sztabu.

Jan Knedler, Warszawa 1922, brąz, bicie stemplem, śr. 5 cm, sygn. na awersie „JK”; MHW 30849

Drugi medal, zaprojektowany przez grafika, metaloplastyka i złotnika Henryka Grunwalda (1904-1958) wybiła w 1938 roku Mennica Państwowa z okazji VIII Krajowych Zawodów Lotniczych, organizowanych Warszawie w dniach 20-25 sierpnia.

Zwyciężył Areoklub Lwowskie, mimo trudności z kompletowaniem załóg. Z powodu ćwiczeń wojskowych zamiast sześciu zgłoszonych załóg klub wystawił trzy, a dwóch uczestników, w tym nagrodzony medalem Rudolf Weigel, przesiadło się z foteli obserwatorów na miejsca pilotów.

proj. Henryk Grunwald, wyk. Mennica Państwowa, Warszawa 1938, brąz, bicie stemple, śr. 6 cm, sygn., na awersie „HG”; MHW 30692

Koniec lat trzydziestych

Z końca lat trzydziestych pochodzi też plakieta jednego z najwybitniejszych żydowsko-polskich artystów Henryka Glicensteina (1970-1942), przedstawiająca dziewczynę czytającą książkę.

Projekt powstał podczas pobytu artysty w Rzymie na przełomie XIX i XX w. Bardzo cienki odlew, świadczący o kunszcie rzemieślniczym formierza wykonano w zakładzie brązowniczym Leona Kranca i Tadeusza Łempickiego, działającym w tym czasie przy ul. Czerniakowskiej.

proj. Henryk Glicenstein, wyk. Kranc i Łempicki, brąz, odlew, 34,6×26, sygn. „H. GLICENSTEIN ROMA” oraz „KRANC & ŁEMPICKI”; MHW 29437

Współczesne medale

Spośród obiektów współczesnych najcenniejsze są medale i plakiety powstałe w tradycyjnej sztuce odlewu, przeważnie jednostkowo, lub w niewielkiej liczbie egzemplarzy. Realizowane zostały nie tylko na zamówienia, ale także według własnych pomysłów, co daje artyście możliwość wyboru treści i eksperymentowania z materią medalu.

Do tej grupy należą prace dwóch czołowych polskich medalierek Ewy Olszewskiej-Borys oraz Magdaleny Dobruckiej. Autorstwa pierwszej z nich jest zaprojektowany w 1988 roku medal nagrodowy w organizowanym co pięć lat przez Towarzystwo im. Fryderyka Chopina między narodowym konkursie pianistycznym na najlepsze nagranie płytowe.

proj. Ewa Olszewska-Borys, wyk. Henryk Borys, Warszawa 1988, brąz, odlew, 10,4×10 cm, sygn. na awersie EO; MHW 30531

Z kolei Magdalena Dobrucka stworzyła w 2012 roku efektowaną rzeźbiarsko plakietę Matrymonium przedstawiającą centaura z torsem zwieńczonym głową kobiety i mężczyzny. Symbolizujący siłę centaur jest alegorią nierozerwalności i siły małżeńskiej więzi. Plakieta pokryta szara patyna sprawia wrażenie płaskorzeźby wykonanej w kamieniu.

proj. Magdalena Dobrucka, wyk. Marek Żebrowski, Warszawa-Bielsko-Biała 2012, brąz patynowany, odlew, 25,5×26,2 cm; MHW 29317

Partnerem Gabinetu Medali jest Skarbnica Narodowa.

Aleksandra Sołtan-Lipska