„Własność” dzieci? Ekonomie dzieci i ekonomie dla dzieci

W 1924 roku Janusz Korczak/Henryk Goldszmit opublikował „Bankructwo małego Dżeka”: pionierską na gruncie polskim książkę dla najmłodszych o edukacji ekonomicznej. Powieść ta upominała się o sprawczość gospodarczą dzieci, ich prawo do własnego budżetu oraz własnych inicjatyw ekonomicznych. Postulowała rozwój dziecięcej przedsiębiorczości i spółdzielczości, zaś takie czynności ekonomiczne jak posiadanie, sprzedawanie, pożyczanie, wydawanie i zarobkowanie wiązała ściśle ze sferą wartości: ideami solidaryzmu, szacunku wobec pracy oraz społecznej odpowiedzialności. Dopominała się również o to, by dbać o wrażliwość społeczno-ekonomiczną dzieci oraz docenić fakt, że widzą one biedę, wyzysk, niegospodarność i brak szacunku wobec czyichś rzeczy lub pracy oraz zastanawiają się, jak im przeciwdziałać. Ten kierunek myślenia wpisywał się w kontekst kryzysu europejskiego międzywojnia. Był to czas dynamicznego rozwoju ruchów spółdzielczych, idei samopomocy ekonomicznej i rozwoju świadomości na temat mechanizmów rządzących gospodarką: rodzin, gmin, instytucji pożytku publicznego, przedsiębiorstw, spółdzielni, a także państw i globalizującego się rynku.

Korczak jednak był na tle swej epoki postacią wyjątkową. Zachęcał do bezprecedensowej wówczas refleksji na temat tego, jaki stosunek mają same dzieci do pieniędzy, rzeczy, własności i pracy oraz co mogłyby nam o nich powiedzieć, gdyby dorośli chcieli uwzględnić ich głos. „Bo my, dzieci — pisał — różnimy się od was, dorosłych. Mało nas obchodzi rynkowa cena przedmiotu. My znamy przedmioty potrzebne i niepotrzebne i zawsze gotowi jesteśmy zamienić rzecz droższą, ale obojętną, na to, co chcemy mieć. Gdybyście się chcieli wtajemniczyć w nasze transakcje handlowe, wiedzielibyście, że inaczej zgoła u nas wygląda oszustwo” (Janusz Korczak, Kiedy znów będę mały).

Korczak był też jednym z pierwszych myślicieli, który dopominał się o dywersyfikację naszego spojrzenia na pracę, dobra materialne i ich wartość, przypominając o tym, że dziecięce rzeczy — traktowane przez dorosłych jako „rupiecie” — są ich skarbami i pamiątkami i że dziecko, nie posiadając zmonetaryzowanego oglądu świata, postrzega je w sposób wyjątkowy.

Konferencja

W 100-lecie pierwodruku „Bankructwa małego Dżeka” i w ogłoszonym na rok 2024 przez Senat RP Roku Edukacji Ekonomicznej, którego patronami są właśnie Janusz Korczak oraz Władysław Grabski — autor reformy walutowej II RP i propagator chłopskiej spółdzielczości — chcemy odkryć na nowo tę mocno zapomnianą i niedocenianą część spuścizny Korczakowskiej. Podczas interdyscyplinarnej konferencji łączącej antropologię, historię, kulturoznawstwo, socjologię, ekonomię i literaturoznawstwo chcemy podjąć szerszą refleksję na tematy następujące:

w jaki sposób przebiegała w Polsce XX wieku edukacja ekonomiczna i jak przebiega ona dziś — na początku XXI wieku? Jakie wartości przekazywała i przekazuje, i jakie są tego społeczne i polityczne powody?
w jaki sposób — za pomocą literatury i podręczników szkolnych, a także praktyk życia codziennego wychowywano dzieci do pracy, posiadania, kupowania i zarabiania, a także do bogactwa lub niedostatku; w jaki sposób kształtowano ich stosunek do pracy i pieniądza i jak kształtuje się go dziś?
jak dzieci same dzieci postrzegały i postrzegają domenę ekonomii, wartości nią rządzące i postawy, które należałoby wspierać? W jaki sposób wiążą wyobrażenia na temat siebie i innych z domeną ekonomii i posiadania?
jak wyglądały dziecięce praktyki gospodarowania rzeczami i pieniędzmi i jak wyglądają one dziś?
czy w dobie rozwiniętego społeczeństwa konsumpcyjnego w krajach globalnej Północy, w czasie głębokiej merkantylizacji procesów edukowania i wychowywania dzieci, postrzegania rozwoju dziecka jako „inwestycji” i urynkowienia większości sfer dziecięcej aktywności, dzieci mają dziś szansę na samodzielny, sprawczy stosunek do pracy, pieniędzy i własności?
jak dziś myśleć o edukacji i wychowaniu ekonomicznym dzieci i jak uwzględniać ich ekonomiczne prawa, aby projektować dla nich i z nimi — w dobie licznych kryzysów geopolitycznych i rosnących nierówności gospodarczych — lepszą przyszłość?

Zgłoszenia

Prosimy o przesyłanie zgłoszeń wystąpień w postaci abstraktów (do 3 000 znaków ze spacjami) wraz z krótkimi biogramami ich Autorów i Autorek do 15 września 2024 roku na adres: dzieciece.autobiografie@gmail.com.

O zakwalifikowaniu na konferencję poinformujemy do 1 października 2024 roku. Program konferencji roześlemy do 15 października 2024 roku.

Konferencja odbędzie się w dniach 14-15 listopada 2024 roku.