wt., 18.02.2025
18:00–20:00
Wykład
Kino Syrena
wstęp wolny

Warszawa jest kobietą!/?/… | Seminarium Warszawskie

Herbem Warszawy jest Syrena. Nazwa naszego miasta jest rodzaju żeńskiego, podobnie – nazwa rzeki w dużej mierze organizującej życie metropolii. W stolicy na 100 mężczyzn przypada 117 kobiet.

Mamy panteon znakomitych varsavianistek, wśród których były Karolina Beylin, Zofia Wóycicka, Hanna Szwankowska, Maria Lewicka, Helena Zarachowicz, Kwiryna Handke, Teresa Zarębska, Maria Ciechocińska-Janowska, Danuta Szmit-Zawierucha, Barbara Petrozolin-Skowrońska czy Maria Marzena Grochowska, a następne pokolenia znawczyń miasta godnie kontynuują tradycję varsavianistyczną, wystarczy wspomnieć m.in. o Beacie Chomątowskiej, Barbarze Engelking, Hannie Farynie-Paszkiewicz, Małgorzacie Karpińskiej, Marcie Leśniakowskiej, Alicji Lutostańskiej, Izabelli Maliszewskiej, Beacie Michalec, Alinie Molisak, Ewie Paczoskiej, Magdalenie Stopie, Bożenie Wierzbickiej, Elżbiecie Zatorowskiej czy Marcie Zielińskiej.

Wśród badaczek należy zwrócić uwagę na Annę Duńczyk-Szulc, Agnieszkę Haskę, Agnieszkę Kajczyk, Agnieszkę Karpowicz, Martę Michalską, Paulinę Potasińską, Jolantę Wiśniewską, Martę Rakoczy i Agnieszkę Witkowską-Krych. Obok kronikarek Warszawy – Stefanii Sempołowskiej, Stefanii Podhorskiej-Okołów czy Jadwigi Waydel-Dmochowskiej.

Ze stolicą związane są postaci pisarek, poetek i pamiętnikarek takich, jak Małgorzata Baranowska, Helena Boguszewska, Sylwia Chutnik, Maria Dąbrowska, Zuzanna Ginczanka, Pola Gojawiczyńska, Stefania Grodzieńska, Julia Hartwig, Helena Kołaczkowska, Maria Konopnicka, Krystyna Krahelska, Irena Krzywicka, Maria Kuncewiczowa, Jadwiga Łuszczewska – Deotyma, Dorota Masłowska, Wanda Melcer, Zofia Nałkowska, Eliza Orzeszkowa, Agnieszka Osiecka, Grażyna Plebanek, Magdalena Samozwaniec, Ewa Szelburg-Zarembina, Elżbieta Szemplińska-Sobolewska, Maria Ukniewska, Jolanta Wachowicz-Makowska, Gabriela Zapolska, Narcyza Żmichowska…

Oczywiście powyższy leksykon nazwisk nie wyczerpuje wielkiego grona autorek interpretujących naukowo, literacko bądź jakkolwiek inaczej przestrzeń, dzieje i społeczność Warszawy. Jednak już taki li tylko pobieżny przegląd spersonalizowanej refleksji miejskiej uprawnia nas do zapytania, czy Warszawa jest kobietą?

To zaś rodzi pytania następne: co nasze miasto zawdzięcza warszawskim (i niewarszawskim) pisarkom, autorkom tekstów piosenek, badaczkom, architektkom, nauczycielkom, harcerkom, malarkom, kompozytorkom, fotografkom, działaczkom politycznym i społecznym, twórczyniom teatralnym?

• Czy kobiety są w Warszawie u siebie?
• Czy istnieją kobiece przestrzenie Warszawy?
• Jak, kiedy i gdzie rozbrzmiewa głos kobiet w dyskursie publicznym Warszawy, a gdzie brakuje ich głosu?
• Jak się upamiętnia postaci kobiece w przestrzeni Warszawy?
• Czy kobiety tutaj czują się bezpieczne?

To oczywiście tylko wybrane spośród kobiecych wątków, z którymi postaramy się zmierzyć podczas lutowego Seminarium Warszawskiego.

Wezmą udział:

prof. dr hab. Grażyna Borkowska – członek-korespondent PAN, pracuje w Instytucie Badań Literackich Polskiej Akademii Nauk, redaktor naczelna kwartalnika „Pamiętnik Literacki”, prezes Towarzystwa Literackiego im. Adama Mickiewicza. Gościnny wykładowca na Uniwersytetach Warszawskim i Jagiellońskim. Zajmuje się literaturą XIX i XX wieku, ze szczególnym uwzględnieniem twórczości kobiet – Żmichowskiej, Orzeszkowej, Nałkowskiej, Dąbrowskiej. Wypromowała 10 doktorantek. Autorka książek i artykułów poświęconych dziejom polskiej literatury dziewiętnastowiecznej i krytyce literackiej. Opublikowała m.in. Dialog powieściowy i jego konteksty (na podstawie twórczości Elizy Orzeszkowej); Cudzoziemki. Studia o polskiej prozie kobiecej; Pozytywiści i inni; Maria Dąbrowska i Stanisław Stempowski; Nierozważna i nieromantyczna. O Halinie Poświatowskiej; Jan Kott, trickster; Polish Literature in 1864–1914 – End and Beginning; The Feminism of Eliza Orzeszkowa; Słownik polskiej krytyki literackiej 1764–1918. Pojęcia, terminy, zjawiska, przekroje.

dr hab. Agata Chałupnik, prof. UW – pracuje w Instytucie Kultury Polskiej Uniwersytetu Warszawskiego. Teatrolożka, kulturoznawczyni, krytyczka teatralna. Zajmuje się historią kobiet w polskim teatrze, polskim dramatem kobiecym, teatrem jako medium pamięci, antropologią i historią tańca. Autorka książek: Sztandar ze spódnicy. Zapolska i Nałkowska o kobiecym doświadczeniu ciała oraz Niech się pan nie wyteatrza! Auschwitz w twórczości Mariana Pankowskiego. Współautorka podręczników: Antropologia widowisk. Zagadnienia i wybór tekstów, Antropologia ciała. Zagadnienia i wybór tekstów. Współautorka książek Obyczaje polskie. Wiek XX w krótkich hasłach oraz Szpakowska. Outsiderka. Współredaktorka tomu Rodzaju żeńskiego. Antologia dramatu. Uczestniczka i współzałożycielka projektów: „HyPaTia. Kobieca historia polskiego teatru. Feministyczny projekt badawczy” (http://www.hypatia.pl/) oraz „Latająca Akademia Języków Tanecznych”. Tancerka tanga argentyńskiego. Feministka. Pisze książkę o historii tanga argentyńskiego w Polsce.

dr Sylwia Chutnik – urodzona w Warszawie. Doktor nauk humanistycznych. Z wykształcenia kulturoznawczyni, absolwentka Gender Studies na Uniwersytecie Warszawskim oraz Studiów Polsko-Żydowskich w Instytucie Badań Literackich Polskiej Akademii Nauk. Pisarka, publicystka, działaczka społeczna i promotorka literatury. Członkini Stowarzyszenia Unia Literacka. Kuratorka festiwali i inicjatyw literackich: Międzynarodowego Festiwalu Literackiego Apostrof, Kawiarni Literackiej OFF Festival, dyskusji i spotkań autorskich. Wykładowczyni Uniwersytetu Warszawskiego i Uniwersytetu SWPS oraz w szkole pisania Maszyna do Pisania. Felietonistka ,,Polityki”, „Czasu Literatury” i wielu portali internetowych. Współprowadziła programy literackie „Cappuccino z książką” i „Zapomniani – odzyskani” w TVP Kultura oraz „Barłóg literacki”. Jej teksty ukazały się w książkach zbiorowych oraz w wielu katalogach do wystaw sztuki współczesnej i programach teatralnych (m.in. Teatru Wielkiego – Opery Narodowej, Galeria Bunkier Sztuki, Muzeum Nobla w Sztokholmie). Publikuje gościnnie na łamach prasy polskiej i zagranicznej. Jej teksty naukowe znalazły się w ponad 25 opracowaniach i książkach zbiorowych. Stypendystka Homines Urbani 2008, Instytutu Books from Lithuania 2009, Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego 2010, Miasta Stołecznego Warszawy 2010, Instytutu Goethego 2010. Laureatka nagród literackich i społecznych – w tym: Paszportu Polityki, Społecznego Nobla Ashoki oraz nagrody Miasta Warszawy za działalność społeczną.

dr Wanda Czarnota – harcmistrzyni, antropolożka współczesności, historyczka i pedagog. Prowadzi i publikuje badania jakościowe dotyczące wyborów życiowych kobiet oraz dokumentuje historię harcerskiego ruchu żeńskiego – m.in. opracowuje biogramy dla Harcerskiego Słownika Biograficznego i na portal internetowy „Kobieta–Polka–Harcerka”. Autorka książek: Wybory życiowe młodych Polek. Przyczynek do antropologii kobiety; O harcerstwie żeńskim w Polsce. Zarys problematyki; The Cooperation Between the Guides Team of ZHP Headquarters and WAGGGS 1991–2002. Prezeska Fundacji Harcerek OPP i zastępczyni redaktorki naczelnej rocznika naukowego „Harcerstwo”. Współpracuje z Obserwatorium Żywej Kultury – Siecią Badawczą oraz Muzeum Harcerstwa.

Prowadzący: dr hab. Mikołaj Madurowicz, dr Paweł E. Weszpiński

Miejsce spotkania:Kino Syrena w Muzeum Warszawy (Rynek Starego Miasta 42, parter, wejście przez drewnianą bramę od ul. Nowomiejskiej).

Wydarzenie będzie transmitowane na Facebooku Muzeum Warszawy.

Organizatorzy: Muzeum Warszawy, Centrum Badań nad Kulturą Warszawy Uniwersytetu Warszawskiego, Wydział Geografii i Studiów Regionalnych Uniwersytetu Warszawskiego