Cukiernica „Kula”

Cukiernica została wykonana około 1935 roku w zakładzie Spółka Akcyjna Fabryk Metalowych Norblin, B-cia Buch i T. Werner. Zaprojektowała ją rzeźbiarka i metaloplastyczka Julia Keilowa (1902–1943). Artystka, która uważała, że piękno przedmiotu użytkowego wynika z harmonijnego połączenia jego formy, funkcji i tworzywa, w twórczości metaloplastycznej dążyła do zintegrowania dekoracji z konstrukcją.

Jej projekty cechowała wyrafinowana elegancja i powściągliwość będąca efektem precyzyjnego zestawienia brył: kul, stożków, walców czy sześcianów tworzących wyważoną kompozycję. Chętnie operowała łagodnymi krzywiznami i wachlarzowato rozchodzącymi się zakosami. W latach 30. XX wieku współpracowała z największymi warszawskimi firmami platerniczymi, jak Norblin, Fraget, Bracia Henneberg. Projektowała dla nich przedmioty użytkowe utrzymane w stylu art déco. Wraz z odzyskaniem przez Polskę niepodległości po I wojnie światowej (1914–1918) stołeczne zakłady platernicze zostały odcięte od rosyjskiego rynku zbytu, który zapewniał im wysokie i stabilne zyski. Poszukiwano nowych odbiorców zagranicznych, jednak bez większych rezultatów. Pod wpływem inflacji i spadającego popytu zakłady ograniczyły i produkcję i asortyment, nie modernizowały przy tym wzornictwa.

Dopiero załamanie gospodarki wywołane wielkim kryzysem w 1929 roku skłoniło właścicieli firm do wprowadzenia nowych fasonów. W tym czasie w Europie i Stanach Zjednoczonych modny był dekoracyjny, geometryzujący styl art déco. Istniała duża szansa, że wyroby utrzymane w tym stylu trafią w gust i oczekiwania klientów firm warszawskich. Sukces komercyjny nowej oferty mógł przyczynić się do wyjścia z zapaści finansowej. Poszukiwano więc projektantów, którzy stworzyliby atrakcyjne modele do przemysłowej produkcji. Współpracę z Julią Keilową, absolwentką warszawskiej Szkoły Sztuk Pięknych, rozpoczął Fraget, następnie zgłosiły się do niej firmy Norblin i Bracia Henneberg.

Artystka dostarczała zakładom rozmaite wzory przedmiotów użytkowych, wszystkie mocno zgeometryzowane, o uproszczonych, purystycznych formach. Utrzymane
w tej estetyce platery Keilowej uważane są dziś za klasykę polskiego designu; doceniali je również jej współcześni. W 1937 roku Fraget otrzymał dwa Złote Medale na paryskiej Międzynarodowej Wystawie Sztuka i Technika w Życiu Współczesnym. Platery projektu artystki weszły w skład wyposażenia stołowego transatlantyku Piłsudski. Metaloplastykę Keilowej prezentowano i omawiano na łamach prasy, a jej wzory niewątpliwie przyczyniły się do wzrostu prestiżu warszawskich firm platerniczych.

Cukiernica „Kula”
PROJ. JULIA KEILOWA, WYK. SPÓŁKA AKCYJNA FABRYK
METALOWYCH NORBLIN, B-CIA BUCH I T. WERNER
WARSZAWA; OK. 1935
MOSIĄDZ SREBRZONY, TŁOCZONY, ODLEW
MHW 22054
11,8 × 11,7 × 10,6 CM

Fotografia: