Powstańcza poczta polowa

Wybuch powstania warszawskiego 1 sierpnia 1944 roku rozdzielił tych, którzy zaangażowali się w walkę w powstańczych zgrupowaniach, od tych pozostających w domach, ukrywających się w piwnicach lub poza miejscem zamieszkania.

Brak wiadomości od najbliższych, napawał lękiem o ich los. Rozdzieleni nie mieli o sobie informacji. W tak ekstremalnych warunkach potrzebna była łączność między rozdzielonymi.

Pierwsza poczta polowa powstała już 2 sierpnia i odegrała ważną rolę w utrzymywaniu kontaktu między mieszkankami i mieszkańcami Warszawy.

_{Grupa osób przy skrzynce Harcerskiej Poczty Polowej, Sylwester „Kris” Braun, początek sierpnia 1944, Warszawa, zbiory Muzeum Warszawy}

Roznosiciele radości

Do zadań najmłodszych należało podejmowanie i doręczanie listów. Wykonywali oni również skrzynki pocztowe i umieszczali je w wyznaczonych punktach. Poza tym roznosili prasę i najnowsze wiadomości o sytuacji bojowej.

_{Powstanie Warszawskie: Odprawa listonoszy Harcerskiej Poczty Polowej, Tadeusz Bukowski, żródło: Lesław M. Bartelski, Tadeusz Bukowski (1980) Warszawa w Dniach Powstania 1944, Warszawa: Krajowa Agencja Wydawnicza, ss. 133}

Roznoszenie korespondencji w ogarniętej walkami Warszawie było zajęciem wyczerpującym i niebezpiecznym. Mali listonosze poruszali się wśród ruin, barykad, przechodzili przez płoty, piwnice i dziury w ścianach. Sytuacja różniła się w zależności od tego, czy doręczyciele pokonywali tereny zajęte przez powstańców, tereny niczyje, czy opanowane przez nieprzyjaciela.

Mali listonosze byli ulubieńcami mieszkańców stolicy, nazywano ich „roznosicielami radości”.

_{Gazeta konspiracyjna p.t. „Bądź Gotów. Pismo harcerskich Oddziałów Pomocniczych AK. Warszawa walcząca”, nr 5 z okresu Powstania Warszawskiego, Jerzy, Jabrzemski ps. Słomczyński, Wojtek, 21 sierpnia 1944, zbiory Muzeum Warszawy}

Listy i przesyłki

25 słów – do takiej liczby ograniczona była korespondencja, dodatkowo podlegała cenzurze.
Przesyłki były doręczane bezpłatnie.
Przyjmowano dobrowolne opłaty w postaci książek, opatrunków i żywności dla rannych w szpitalach.
Liczba dziennych przesyłek wahała się w granicach od 3 do 6 tysięcy listów.
Rekord liczby przesyłek został osiągnięty w dniu 13 sierpnia gdy wpłynęło 10 tysięcy listów.
Pocztowcy przenieśli ok. 200 tys. przesyłek w trakcie trwania powstania warszawskiego. Wielu z nich zginęło lub zostało rannych.
Działalność Poczty Polowej zakończyła się w dniu kapitulacji 3 października.

Gdy pod niektóre adresy nie dało się doręczyć listów, pojawiały się na nich adnotacje:

„teren w ręku nieprzyjaciela”,
„zwrot, adresata nie ma”,
„dom spalony”,
„nie ma dojścia”,
„adresat nieznany”.

Dowiedz się więcej o Harcerskiej Poczcie Polowej i Poczcie Polowej Armii Krajowej z artykułu na portalu Kolekcje Muzeum Warszawy.

Znaczki Poczty Polowej AK

*_{Znaczek pocztowy Poczty Polowej Armii Krajowej z okresu Powstania Warszawskiego, Stanisław Tomaszewski ps. Miedza, Maciej Perzyński, 2. poł. sierpnia 1944, Warszawa, zbiory Muzeum Warszawy}*

W sierpniu 1944 roku w walczącej Warszawie miało miejsce niezwykłe wydarzenie. Zorganizowano konkurs na oficjalny znaczek pocztowy.

Jury przyznało dwie równorzędne pierwsze nagrody Stanisławowi Tomaszewskiemu i Marianowi Sigmundowi. Łączny nakład znaczków projektu Tomaszewskiego wyniósł 13 555 sztuk.

Część znaczków przetrwała do dziś dzięki Aleksandrowi Roszkowskiemu – znanemu filateliście i numizmatykowi. Jego biografię przeczytasz na portalu Kolekcje Muzeum Warszawy. Znajdziesz tam również kolekcję znaczków poczty polowej.

Zdjęcie główne: Skrzynka Harcerskiej Poczty Polowej, Sylwester „Kris” Braun, sierpień 1944, Warszawa, zbiory Muzeum Warszawy