Towa (Gitla Ruchla) Rubin Kuczyńska

Towa (Gitla Ruchla) Rubin Kuczyńska (1907-1989) – mieszkanka Rembertowa, założycielka kibucu dla dziewcząt, działaczka religijna i społeczna.

Urodziła się na początku XX wieku w Rembertowie. Jej rodzice to Tila z d. Strachowicka i Szmuel Rubin. Ojciec był zamożnym przedsiębiorcą, realizującym m.in. zamówienia dla stacjonującego w okolicy wojska. Rodzina mieszkała przy dawnej ul. Żwirki (ob. ul. Cyrulików).

Od 14. do 17. roku życia Towa uczęszczała do żeńskiego Gimnazjum Cecylii Goldman-Landauowej w Warszawie, a potem pracowała razem z ojcem w żydowskim banku w Rembertowie. Pozwoliło jej to zdobyć doświadczenie w dziedzinie finansów i administracji, a także nawiązać kontakty z wieloma osobami, także spoza kręgów lokalnej społeczności żydowskiej.

*^{Towa jako uczennica Gimnazjum Cecylii Goldman Landauowej}*

Kibuc w Rembertowie

Pragnąc zrealizować marzenie wyjazdu na ówczesne terytorium Brytyjskiego Mandatu Palestyny, w 1933 r. założyła w Rembertowie kibuc dla kobiet pod nazwą La-Matara (hebr. do celu). Kibuc działał w ramach syjonistycznej organizacji Bruria i był rodzajem spółdzielni, a także ośrodkiem przygotowującym do emigracji i budowania życia w nowych odmiennych warunkach. Towa Rubin pełniła funkcje przewodniczącej zarządu kibucu i koordynatorki pracy kulturalnej.

*^{Dziewczęta z kibucu La-Matara w Rembertowie (Towa Rubin siedzi w 2. rzędzie w środku), 1933-1934, wł. Nili Eisen}*

W kibucu zamieszkało początkowo dziewięć dziewcząt, które w większości pracowały jako krawcowe. Ich klientkami były głównie żony stacjonujących w Rembertowie wojskowych.

Jednocześnie wieczorami członkinie kibucu uczyły się rzeczy przydatnych pionierkom: studiowały Torę, historię judaizmu, uczyły się języka hebrajskiego i angielskiego, zdobywały wiedzę o współczesnej sytuacji politycznej na świecie. Organizowały wieczory kulturalne, pogadanki i wykłady.

Aby nagłośnić swoje cele i uzyskać prawo osiedlenia się w ramach Mandatu Palestyny, dziewczęta przygotowały także przedstawienie teatralne. Sztuka została napisana specjalnie dla nich przez H. Szlomo Szydłowskiego. Nie poddały się nawet wtedy, gdy otrzymały odmowną odpowiedź na wnioski o certyfikaty. Zorganizowały konferencję prasową, na którą zaprosiły dziennikarzy, działaczy organizacji żydowskich, wspierające je członkinie Brurii, a także urzędników warszawskiego biura ds. Palestyny.

Dzięki swojej determinacji i pomysłowości, Towa Rubin zdobyła pieniądze i dokumenty umożliwiające członkiniom kibucu wyjazd. W marcu 1934 roku razem z siedmioma towarzyszkami opuściła Rembertów, i przez Konstancę oraz Stambuł dotarła do portu Jafa. Przybyła tam na pokładzie statku SS Polonia.

Tel Awiw

W Tel Awiwie kontynuowała projekt kibucu, aby zachować niezależność. To pozwoliło kobietom, które go współtworzyły, sprowadzić swoich krewnych do Palestyny.

W 1936 roku Towa jeszcze raz przyjechała do Rembertowa, ale nie udało jej się namówić rodziny na wyjazd. Dołączył do niej jedynie brat Jakub, dzięki czemu oboje ocaleli z Zagłady. Ich rodzice i siedmioro rodzeństwa zginęli, wywiezieni w 1942 roku do Treblinki.

Towa pozostała aktywną działaczką społeczną, zaangażowaną w kobiecy ruch Mizrachi.

Z małżeństwa z Jakubem Kuczyńskim (również emigrantem z Polski) miała czworo dzieci: Avrahama, Judith, Nili i Shmuela. Zmarła w 1989 roku w Kfar Saba (Izrael). Dziennik kibucu La-Matara i inne ocalałe pamiątki można było oglądać w Muzeum Warszawskiej Pragi na wystawie „Prawobrzeżne” (22 listopada 2024 roku – 22 lipca 2025 roku).

Opracowała: Jolanta Wiśniewska

Dowiedz się więcej:

^{Film o Towie Rubin, opowiadają córka Nili Eisen oraz syn Shmuel Kidron}

www.dawnyrembertow.pl: S. Bielicki, Kroniki dawnego Rembertowa, cz. I: Pod zaborami, Warszawa 2024

Grafika. Żółty napis PRAWOBRZEŻNE na zdjęciu kobiety z chustą na głowie. Zdjęcie ma nałożoną zieloną maskę.

Towa Rubin była jedną z bohaterek wystawy w Muzeum Warszawskiej Pragi „Prawobrzeżne” (22 listopada 2023 roku – 21 lipca 2024 roku).

Wystawa opowiadała o dziewięciu kobietach związanych z prawobrzeżną Warszawą, które łączyła ambicja, determinacja i chęć dokonywania zmian – i we własnych życiorysach, i w otaczającym je świecie. Miały różne zajęcia i cele, stawały przed innymi wyzwaniami. Były niezależne, zdeterminowane i zaangażowane w pomoc innym, przetarły szlaki dla wielu kobiet.

Przeczytaj więcej o wystawie.

Film został zrealizowany w ramach projektów rewitalizacyjnych dofinansowanych przez Miasto Stołeczne Warszawa.