Tadeusz Wenda

Nie wszyscy dziś pamiętają, że ten wybitny inżynier, prażanin, był jednym z ojców Gdyni – głównym projektantem i budowniczym portu, sztandarowej polskiej inwestycji lat międzywojennych.

Tadeusz Wenda (1863-1948) – wychował się i mieszkał w istniejącym do dziś domu przy ul. Olszowej 12, który zbudował jego ojciec Władysław Wenda – obywatel Pragi, radca stanu, pracownik kancelarii Rady Administracyjnej Królestwa Polskiego, a następnie naczelnik Archiwum Akt Dawnych. Wendowie byli właścicielami tej praskiej posesji od 1831 r. aż do lat 50. XX w., kiedy została przejęta przez skarb państwa.

*Widok na stację kolejki i stojący za nią dom Wendów w 1918. Fot. E. Wunderlich, zb. Muzeum Warszawy*

Inżynier do spraw komunikacji

Po studiach w Warszawie i Petersburgu Tadeusz Wenda rozpoczął pracę przy budowie kolei na terenie ówczesnej Rosji i Królestwa Polskiego. Stał się cenionym specjalistą w zakresie projektowania linii kolejowych i mostów, ale zainteresował się żeglugą i portami. Projektował i kierował pracami budowlanymi m.in. w porcie w Windawie i Rojen k. Rygi (Łotwa) oraz Rewlu (dziś Tallin, Estonia).

Tuż przed wybuchem pierwszej wojny światowej wrócił do Warszawy i zakończył służbę w carskim resorcie komunikacji. Swoją bogatą wiedzą i umiejętnościami służył odradzającemu się państwu polskiemu. Pracował w sekcji pracy Komitetu Obywatelskiego, osuszał bagienne tereny na Nowym Bródnie, potem jako inspektor nadzorował żeglugę na Wiśle.

Gdynia, miasto marzeń

W roku 1920 wiceadmirał Kazimierz Porębski, szef Departamentu Spraw Morskich Ministerstwa Sprawa Wojskowych, zlecił inż. Wendzie wybranie miejsca pod budowę przyszłego portu i wykonanie projektu. „Przyszedłem do przekonania, że jedynym i najlepszym miejscem do budowy portu jest dolina między tzw. Kępą Oksywską i Kamienną Górą. Ponieważ w tej dolinie leży, znana od dawna polskim letnikom nadmorskim wioska Gdynia, więc przyszłemu portowi nadano też nazwę Gdynia” – wspominał po latach Tadeusz Wenda.

Wspólnie z ministrem Eugeniuszem Kwiatkowskim doprowadził do powstania nowoczesnego założenia, przy którym wyrosło miasto. Budową zaprojektowanego przez siebie portu kierował do 1932 r., po czym został naczelnikiem Wydziału Techniczno-Budowlanego Urzędu Morskiego w Gdyni, pełniąc równocześnie szereg funkcji społecznych.

W roku 1937, w wieku 74 lat, odszedł na emeryturę, odznaczony Krzyżem Komandorskim Orderu Odrodzenia Polski. Jego imieniem nazwano m.in. pierwsze molo wybudowane w porcie gdyńskim i jedną z gdyńskich ulic. Zmarł we wrześniu 1948 r. w Komorowie pod Warszawą. Należał do grona najwybitniejszych polskich inżynierów XX w.

Praski dom rodzinny Tadeusza Wendy, nieremontowany od lat, niszczeje. Nie ma nawet tablicy, przypominającej tę zasłużoną dla kraju postać.