REPERTUAR | czerwiec 2022 r.

reż. Markus Imhoof
Niemcy, Szwajcaria, 2018, 91 min

Kiedy urodzony w 1941 roku reżyser filmu Markus Imhoof („Więcej niż miód”) był małym chłopcem i mieszkał w Szwajcarii, jego rodzice przyjęli do domu młodą włoską uchodźczynię o imieniu Giovanna. Ale globalna polityka rozłączyła dwójkę dzieci. Wspomnienia z tych wydarzeń skłoniły go do odniesienia się do obecnej polityki uchodźczej w Europie.

Włoski okręt marynarki wojennej na wybrzeżu Libii zabiera na pokład 1 800 ludzi, z których żaden nie miałby szans na przyjazd do Europy legalnie. Od momentu kiedy wsiądą na pokład do czasu aż trafią do obozów dla uchodźców mija średnio od ośmiu do piętnastu miesięcy. „Nie obiecujemy im raju, ale z dnia na dzień będzie im coraz lepiej” – wyjaśnia jeden z pracowników pomocy społecznej.

Dla tych, którzy decydują się opuścić obóz, jedyną opcją na przeżycie jest nielegalna praca: kobiety zmuszone są do prostytucji, a mężczyźni zatrudniają się na plantacjach pomidorów. Jeden z uchodźców komentuje: „To nie jest życie, to nawet nie jest przetrwanie”. Film kwestionuje obowiązujący obecnie system zorganizowanej pomocy uchodźcom, który sprowadza ich do roli ofiar i wtłacza w błędne koło ekonomicznych interesów. Tak właśnie wygląda unijne Eldorado.

reż. Paweł Łoziński
Polska, 2021, 100 min Uznany dokumentalista Paweł Łoziński zebrał mozaikę ludzkich historii, rozmawiając z przechodniami z własnego balkonu kamienicy na warszawskiej Saskiej Kępie.

„Film balkonowy” zaskakuje i wciąga, jest na przemian wesoły i refleksyjny. Łoziński jest swoich rozmówców ciekawy, a oni odwdzięczają mu się najintymniejszymi historiami. Jego bohaterowie niosą w sobie zagadki i tajemnice, potrafią też zaskoczyć. Łoziński spędził na swoim balkonie 165 dni zdjęciowych w ciągu ponad 2,5 roku. Spotkał ponad 2000 rozmówców. Z tych spotkań pod jego „świeckim konfesjonałem” powstał film o nas samych – w „Filmie balkonowym” każdy z nas może przejrzeć się jak w lustrze.

„Film balkonowy” Pawła Łozińskiego to zwycięzca Nagrody Publiczności i Nagroda Publiczności Województwa Śląskiego 19 Festiwalu Filmowego Millennium Docs Against Gravity. Film zdobył także Nagrodę Specjalną – Nagrodę Tygodnia Krytyki MFF w Locarno.

reż. Janusz Kondratiuk
Polska, 1983, 64 min

Miasteczko na kresach wiosną 1944 roku.

Jury widząc na szosie kolumny wojska opuszcza klasztor. Razem z przypadkowo poznanym Włodkiem zjawiają się w małym miasteczku, gdzie centralnym punktem jest kolorowo wymalowana szopa mieszcząca kino „Świt”, w którym niegdyś pracował Włodek. Kino jest nieczynne, bo nie ma kto wyświetlać filmów. Chłopcy z entuzjazmem przystępują do organizowania projekcji.

Oprócz Niemców zjawia się także „Mickey Mouse” – miejscowa prostytutka i zagorzała kinomanka, na której Jury z Włodkiem wykonają groteskowy wyrok chłosty za jej kontakty z Niemcami.

Wehrmacht jest w rozsypce. Niektórzy żołnierze porzucają mundury, by przetrwać w cywilnych ubraniach. Jednego z nich Włodek zatrudnia w kinie. Obaj są pasjonatami filmu, mają głowy pełne gwiazd filmowych, których nazwiskami ciągle się licytują. Do miasteczka wchodzą żołnierzwe Armii Czerwonej. Jury wymienia okulary za karabin i rusza dalej z frontem. Po kilku dniach wraca w mundurze żołnierza Wojska Polskiego. Nadchodzą polscy żołnierze.

Włodek jedzie po nowe, wesołe filmy, ale w drodze powrotnej biją go leśni za wysługiwanie się „czerwonym”. Cała sala ogląda Świat się śmieje. Nad rzeką ludzie znajdują zwłoki Jurego z kartką na szyi ostrzegającą przed przemawianiem nad jego grobem. Minął pierwszy dzień wolności.

reż. Yann L’Hénoret
Francja, 2018, 90 min

Jean Paul Gaultier to ekscentryczny projektant, który w branży nazywany bywa „enfant terrible” paryskiego świata mody. Jego oryginalny charakter i zamiłowanie do łamania konwenansów powodują, że kojarzony jest z bezkompromisowością i ekstrawagancją. Ten niezwykły wizjoner znany jest z uderzających i wywrotowych kreacji. Gaultier opowiada o swoim życiu, a najważniejsze etapy jego biografii ukazane zostały w teatralnym show, którego on sam jest autorem, w legendarnej sali Folies Bergère.

Poznajemy postać kultowego projektanta, jak również najlepszą francuską modę w jej niepowtarzalnym i rozpoznawanym stylu. Zanurzamy się w ekscentryczny, często prowokacyjny świat Gaultiera, obserwując w jaki sposób pracuje i zbiera inspiracje. Opowiada on o swoich doświadczeniach z Pierre’em Cardinem i Jeanem Patou oraz składa hołd osobom, które na niego wpłynęły, w tym Josephine Baker.

reż. Yann Arthus-Bertrand, Anastasia Mikova
Francja, 2019, 108 min

Co to znaczy być kobietą?

2000 kobiet z 50 różnych krajów świata dzieli się przed kamerą swoimi historiami i opowiada o własnych doświadczeniach: od tych najbardziej intymnych aż po kulturowe. Dotykają przy tym szerokiej gamy problemów: seksualności, małżeństwa, macierzyństwa, przemocy domowej, gwałtu, wolności, zniewolenia, niezależności finansowej, wizerunku ciała, starości, miłości, złości i mądrości. Pomimo przeciwności losu, a czasami tragedii, jakie przeszły, wszystkie wyglądają promiennie, ponieważ w końcu mają szansę wyrazić siebie.

Niezależnie od tego skąd pochodzą i ile mają lat, ich doświadczenia rezonują ze sobą, nabierając uniwersalnego znaczenia. W ten sposób powstaje intymny i emocjonalny portret kobiet, które stanowią połowę ludzkości na Ziemi, a mimo to nadal poddawane są przemocy i niesprawiedliwości. To również pean na rzecz ich wewnętrznej siły, odporności, zdolności do przeciwstawiania się przeciwnościom losu i pozytywnej zmiany świata pomimo trudności, jakie napotykają. W erze po #meetoo to również interesujące spojrzenie na rolę i znaczenie kobiet oraz ich postrzeganie świata.

reż. Jolanta Dylewska
Polska, Niemcy, 2019, 79 min

„Dlaczego nikt mnie nie pyta, czy w getcie była miłość?
Dlaczego nikogo to nie interesuje?”

– mówił na krótko przed śmiercią w 2009 roku Marek Edelman, ostatni przywódca powstania w getcie warszawskim.

Odpowiada on na to pytanie w długo oczekiwanym i głośnym jeszcze przed premierą filmie „Marek Edelman… i była miłość w Getcie”, przy którego scenariuszu współpracowała Agnieszka Holland, a Andrzej Wajda współreżyserował fabularyzowane sceny filmu.

Jak się okazuje, w piekle getta mogło istnieć dobro i piękno. I miłość – także ta przepełniona erotyką. To ona okazała się największą wartością, większą nawet niż życie.

reż. Renzo Martens
Niderlandy, Belgia, 2020, 79 min

Prowokacyjny i fascynujący film, który stawia odważne pytania i proponuje realne rozwiązania. Zawieszony między gniewem i frustracją artysty, który zdaje sobie sprawę, że jego pozycja w świecie wynika z nierówności społecznych i biedy innych, żyjących w zupełnie innym miejscu planety niż on.

Nie zostawia nas jednak z tą konstatacją, ale proponuje niezwykły eksperyment artystyczny, który przynosi wiele niespodziewanych efektów. Kto czerpie zyski z sukcesu sztuki? Dlaczego neokolonializm jest tak perfekcyjnie niewidoczny? Jaka jest odpowiedzialność społeczna artysty i muzeów?

Gdy reżyser pokazywał w Tate Modern w 2012 roku swój poprzedni film „Zasmakuj ubóstwa” (Enjoy Poverty), którego akcja rozgrywa się w Kongo, zdał sobie sprawę, że głównym sponsorem muzeum jest niderlandzko-brytyjski gigant Unilever. To korporacja, która wzbogaciła się na plantacjach palmowych w Kongo, bezwzględnie wykorzystując tamtejszych mieszkańców i nie dając im nic w zamian.

Martens powraca do Kongo z konceptem projektu artystycznego dla byłych pracowników plantacji Unilevera i ich rodzin. Miał on na celu wyzwolenie ich kreatywności oraz podbicie świata sztuki, aby w ten sposób odwrócić strumień pieniędzy biegnący zawsze z Kongo do białego świata. Jesteśmy świadkami procesu odzyskiwania poprzez sztukę podmiotowości, historii przodków i dumy z życia w tym, a nie innym miejscu.

Gdy Matthieu Kilapi Kasiama, artysta z Lusangi, pojawia się w 2017 roku w Nowym Jorku otwierają się przed nami nowe wymiary eksperymentu Martensa. Pod koniec filmu widzimy białą bryłę muzeum na brzegu dżungli w Kongo, zastanawiając się, czy rzeczywiście da taki sam efekt, jak w przypadku muzeów i galerii w naszym świecie – czyli przyciągnie kapitał. Co w tej bryle będzie wystawiane? Po tym, co osiągnęła już kooperatywa artystyczna z Lusangi, nie jest to chyba jednak ważne.

reż. Jill Magid
USA, 2018, 85 min

Po części thriller, po części romans.

Po śmierci w 1988 roku jednego z najoryginalniejszych architektów modernistycznych, zdobywcy Nagrody Pritzkera, tworzącego w Meksyku Luisa Barragána jego profesjonalne archiwum, w tym tysiące zdjęć, rysunków i negatywów, zostało w całości sprzedane do Vitra Design Museum w Szwajcarii, a potem przekazane przez ówczesnego prezesa firmy Vitra – w ramach prezentu zaręczynowego – swojej narzeczonej, historyczce architektury Federice Zanco.

Od tego momentu wszelkie reprodukcje prac Barragána zostały surowo zabronione i nie wolno dokonywać ich bez zezwolenia Zanco. W ciągu ostatnich 20 lat Federica stanowczo odmawiała badaczom dostępu, tłumacząc, że sama intensywnie pracuje nad studium prac architekta.

W filmie obserwujemy, jak reżyserka – która sama tworzy sztukę konceptualną – planuje zorganizować wystawę prac Barragána. Gdy otrzymuje odmowę dostępu do jego prac, postanawia wyjaśnić, dlaczego spuścizna jednego z największych architektów naszych czasów jest dziś w rękach jednej osoby. Film dokumentuje próby przekonania Zanco do zrzeczenia się absolutnej kontroli nad archiwum i zwrócenia go do jego ojczystego Meksyku. W tym celu Jill Magid decyduje się złożyć Federice niezwykłą propozycję…

Film pokazuje, jak odcięcie dostępu do dzieła Barragána, może paradoksalnie ożywić jego dziedzictwo. Stawia również pytanie o to, kto powinien mieć dostęp do spuścizny artysty.

reż. Jean-Stéphane Bron
Francja, 2017, 106 min

Opera Paryska to jeden z największych, najpiękniejszych i najbardziej rozpoznawalnych teatrów na świecie – na scenie może występować jednocześnie 450 aktorów, a widownia mieści 2200 osób. Gmach opery olśniewa, choć kryje też w sobie wiele tajemnic. Opera Paryska to również jeden z najbardziej skrytych, zamkniętych w sobie teatrów na świecie, którego kulisy funkcjonowania są w zasadzie nieznane.

Film je odsłania, pokazując, jak tak naprawdę funkcjonuje to niezwykłe przedsiębiorstwo, w skład którego wchodzą opera i balet. Stara się uchwycić szczególną atmosferę i charakter tego miejsca, ukazując trudno dostępne przeciętnemu odbiorcy wnętrza, odkrywając ukryte za kurtyną olśniewające przestrzenie, maszynerię teatralną, próby i przygotowania do premierowego przedstawienia, a także zawiłości pracy i organizacji artystycznego programu instytucji, której losy są powiązane z politycznymi i społecznymi wydarzeniami we Francji.

Obserwujemy przygotowania dyrektora opery Stéphane’a Lissnera do jego pierwszej konferencji prasowej, a potem próby rozwiązywania sporów pracowniczych. Podglądamy, jak pracują maszyniści, garderobiane, specjaliści od kostiumów i peruk. Widzimy, jak zachowuje się zespół na próbie „Mojżesza i Aarona” Arnolda Schönberga i śledzimy losy młodego Rosjanina, który zaczyna wokalną karierę w operze, a jego drogi krzyżują się z Brynem Terfelem, jednym z największych głosów naszych czasów. Niestety zapowiedź strajku komplikuje nieco sprawy, a ataki terrorystyczne w Paryżu zanurzają w żałobie nie tylko miasto lecz również operę… Zespół jednoczy jedno – próby do sześciogodzinnej opery „Śpiewacy norymberscy” Ryszarda Wagnera.

Film jest szczerym i pełnym intymnych ujęć spojrzeniem na całokształt funkcjonowania czołowej teatralnej sceny świata. Pokazuje to, co dla widza opery jest widzialne i niewidzialne: kulisy, mechanizmy i ludzi niezbędnych do jej prawidłowego działania, a także szeroki społeczno-kulturowy kontekst, jaki się z tą instytucją wiąże.   

reż. Willem Baptist
Holandia, 2017, 92 min

Wśród różnych formatów wywoływanych błyskawicznie zdjęć, jakie pojawiły się do tej pory na rynku, Polaroid był pierwszy, oryginalny i najlepszy. Kiedy firma ogłosiła koniec produkcji w 2008 roku, obawiano się, że zniknie na zawsze. Ale ostatnia działająca fabryka Polaroida została zakupiona przez grupę entuzjastów, wśród których znalazł się emerytowany naukowiec, wizjonerski geniusz Stephen Herchen. Wcześniej współpracował on z wynalazcą Polaroida, Edwinen Landem, a dziś wciąż próbuje odkryć tajemnicę zaginionej tajnej formuły chemicznej, na bazie której produkowano polaroidy.

Film ilustruje magię polaroidów, a także ich rolę i znaczenie w świecie popkultury i społeczeństwie. Reżyser zabiera nas w niesamowitą podróż do nieistniejącego już dziś świata fotografii, pokazując kilka powiązanych z nim wyjątkowych osób, które właśnie za pomocą aparatu Polaroida próbują uchwycić ważne dla siebie, unikalne momenty w życiu.

Niemiecka artystka Stefanie Schneider robi sesję zdjęciową na pustyni w Kalifornii, wykorzystując ostatni zapas oryginalnego papieru Polaroid. Christopher Bonanos, redaktor „New York Magazine” oraz autor książki o historii Polaroida, stara się uchwycić swój związek z synem za pomocą polaroidowego aparatu fotograficznego. Jest też Japonka, która odkrywa magię Polaroida w Tokio – królestwie nowych technologii. Każdy z nich właśnie za pomocą Polaroida stara się zachować ulotne i niepowtarzalne chwile w sposób zupełnie daleki od powtarzalności. Trudno dziś bowiem znaleźć wyraźniejszy symbol różnicy między erą analogową a cyfrową niż Pięknie wspomnienie uchwycone na polaroidowym zdjęciu w kontrze do tysiąca ostrych zdjęć robionych co chwila na iPhone’ie.

Ścieżka dźwiękowa w tym filmie jest równie sugestywna jak hipnotyczne, ekspresyjne zdjęcia, co powoduje, że ten obraz jest ambitnym wizualnie esejem o Polaroidzie, który staje się metaforą naszego związku z rzeczywistością, ludzkiej tęsknoty do uwieczniania snów i marzeń.

Warto też zwrócić uwagę na pewną ciekawostkę: w 2017 Polaroid został kupiony przez Polaka – przedsiębiorcę Wiaczesława Smołokowskiego. Obecnie firmą zarządza jego syn Oskar.

reż. Kuba Mikurda
Polska, 2021, 94 min

„Na srebrnym globie” (1977/1987) Andrzeja Żuławskiego mógł stać się jednym z najbardziej przełomowych filmów science-fiction w historii kina – jeszcze przed „Gwiezdnymi wojnami” George’a Lucasa. Rozmach produkcyjny, gwiazdorska obsada, rewolucyjne kostiumy i scenografia zapowiadały arcydzieło.

Dlaczego zatem władze kinematografii PRL wstrzymały produkcję na dwa tygodnie przed końcem zdjęć? 

Pozostał film-legenda, który nadal inspiruje filmowców z całego świata oraz rozgrzewa emocje dawnych członków ekipy równie silne dziś co 40 lat temu. „Ucieczka na srebrny glob” Kuby Mikurdy prezentuje największą tajemnicę i niespełnione marzenie polskiego kina. Poznajemy także prywatne kulisy powstawania filmu – Żuławski był wówczas świeżo po rozstaniu z pierwszą żoną Małgorzatą Braunek i praca nad ambitnym dziełem stanowiła dla niego rodzaj terapii. 

reż. Kim Longinotto
Irlandia, USA, 2018, 94 min

Letizia Battaglia to kultowa postać we Włoszech. W latach 70. XX wieku była pierwszą włoską fotoreporterką dokumentującą brutalne morderstwa i wpływ mafii na życie zwykłych ludzi. Jej czarno-białe zdjęcia z tamtego czasu nie straciły siły przekazu. Dokumentują historię Cosa Nostra, ukazują rzeczywistość przemocy, krwi, władzy i kontroli, jaką rozpościerała mafia. Uderzające, szokujące, wymagające odwagi i rejestrowane z narażeniem życia fotografie portretują bezwzględny świat ucisku i strachu.

Oglądamy sycylijską codzienność: od ślubów po brutalne morderstwa kobiet i dzieci. Poznajemy historię ludzi, którzy z powodu obawy o swoje życie decydowali się milczeć o popełnianych zbrodniach. Zdjęcia są wyzywające i jednocześnie namiętne, podobnie jak życie Battaglii, która świadomie zrywała z konwenansami społecznymi.

Letizia Battaglia po ślubie, który zakończył się wczesnym rozwodem, żyła w wolnych związkach, przeważnie ze zdecydowanie młodszymi od siebie partnerami. Film jest portretem tej wyjątkowej osobowości. Przeplata czarno-białe fotografie z materiałem archiwalnym z tamtych czasów i szczerymi rozmowami z artystką, która neguje romantyczną narrację o mafii i przedstawia jej prawdziwe, okrutne oblicze.

reż. Agnès Varda
Francja, 2019, 115 min

Agnès Varda, legenda kina, autorka m.in. „Cléo od piątej do siódmej”, „Szczęścia”, „Stworzeń”, laureatka Złotego Lwa festiwalu w Wenecji za „Bez dachu i praw”. Jej „Twarze, plaże”, pokazywane na 15. Festiwalu Filmowym Millennium Docs Against Gravity, wypełniały sale po brzegi i były nominowane do Oscara, a ona sama odebrała złotą statuetkę za całokształt twórczości. Informacja o śmierci 90-letniej ikony kina, prekursorki Nowej Fali, zaskoczyła wszystkich. Najnowszy i niestety ostatni film mistrzyni „Varda według Agnès” ukazuje jej doświadczenia jako reżyserki i jest zaskakującym podsumowaniem jej pracy i stylu, który ewoluował przez dziesięciolecia.

Nie jest to typowy filmowy autoportret. To raczej zbiór kontemplacyjnych komentarzy Vardy do jej życia i pracy jako reżyserki, fotografki, instalatorki, prezentowany w sposób nieciągły, wzbogacony rozmowami ze współpracownikami. Varda opowiada o inspiracjach, filmach, fotografiach, instalacjach i obrazach, zdradzając kulisy ich powstania. Przedstawia się jako zbieraczka, która kolekcjonuje obrazy otaczającego świata i przetwarza je w nowatorski sposób. Na idei kolażu oparła zresztą swoją karierę artystki wizualnej. Od zawsze fascynowała się realizmem dokumentalnym, a także zestawieniem fikcyjnych obrazów z rzeczywistością.

W filmie Varda wspomina też o życiu osobistym, mężu Jacques’u Demy’m i lękach, jakie jej towarzyszyły przez całe życie. Przyznaje, że jej praca, twórczość filmowa i eksperymentalna, jest pragmatyczna, dynamicznie reagująca na otaczający świat. Uznana za pionierkę współczesnego kina feministycznego, przez ostatnie lata stała się symbolem idei samorealizacji i aktywności w późnych lata życia.

Złożony z fragmentów kronik filmowych dokument zabiera widzów w niezwykłą podróż po Warszawie. Ukazuje stolicę przed II wojną światową, zniszczenia wojenne i pierwsze lata odbudowy. Pozwala zrozumieć niezwykły charakter Warszawy i stanowi doskonałe uzupełnienie do wystawy lub spaceru po mieście.

Pokaz filmu można również zarezerwować dla grupy dla grupy minimum 5 osób w godzinach otwarcia muzeum.

Film jest dostępny w następujących wersjach językowych: polskiej, angielskiej, niemieckiej, hiszpańskiej, włoskiej, francuskiej.

Możliwa jest również wersja polska z audiodeskrypcją oraz napisami.

Dowiedz się więcej.

reż. Andrzej Domalik
Polska, 1987, 91 min

O prozie Iwaszkiewicza mówi się, że jest „filmowa”, tzn. łączy w sobie precyzyjną narrację, szczegółowy rysunek psychologiczny bohaterów i obrazowość języka. Tak jest również w przypadku opowiadania „Zygfryd”.

Andrzej Domalik wykorzystał te walory prozy Iwaszkiewicza w swoim reżyserskim debiucie. Zmienił niektóre wątki, rozbudował postać Marii, żony dyrektora cyrku, ale podobnie jak Iwaszkiewicz na pierwszy plan wysunął fascynację starego profesora młodym cyrkowcem.

Rok 1934. Do jednego z sennych, spokojnych miasteczek południowej Polski przyjeżdża cyrk. Stefan Drawicz, miejscowy myśliciel, koneser sztuki, by zabić dręczącą go nudę daje się namówić na wizytę w cyrku. Mimo że manifestuje swoją głęboką niechęć do tego rodzaju rozrywek, a przedstawienie cyrkowe jest dlań tylko występem „artystów z jarmarcznej budy”, odnajduje tam swoją przyszłą, wielka fascynację – młodego akrobatę-żonglera Zygfryda. Profesor aranżuje spotkanie z chłopcem, stopniowo wciąga go w świat, w którym żyje, świat literatury, malarstwa, filozofii, wpaja mu potrzebę dążenia do doskonałości i harmonii wewnętrznej. Pod jego wpływem Zygfryd bardzo gwałtownie się zmienia, w środowisku cyrkowym, które do tej pory uważał za swoje, zaczyna się czuć obco.

Kiedy pewnego dnia Drawicz portretuje go nago, przy próbie zbyt poufałego gestu zdenerwowany Zygfryd odtrąca go. Przekonany, że zabił profesora wybiega z jego domu. Kiedy wieczorem w czasie występu widzi Stefana na widowni, myśli, że zobaczył nieboszczyka. Traci równowagę i spada z drabiny… Cyrk odjeżdża.

Sparaliżowany Zygfryd przebywa w mieszkaniu Drawicza, ale ten – zniecierpliwiony – unika z nim kontaktu. Zygfryd nie jest już bowiem w stanie dostarczać nowych wrażeń i przeżyć estetycznych.